Abstrakt
Przedmiotem niniejszego opracowania są rozważania na temat charakteru podporządkowania właściwego dla stwierdzenia występowania stosunku pracy. Inspiracją stał się jeden z nowszych wyroków SN, wydany 11.9.2013 r., z którego wynika, że w umowie zlecenia mogą wystąpić cechy kierownictwa i podporządkowania, choć nie takie same jak w zależności właściwej dla stosunku pracy (art. 22 § 1 i 11 KP oraz art. 750 KC). Autor, odwołując się do istotnych fragmentów uzasadnienia tego wyroku, stara się przeprowadzić linię podziału podporządkowania celem wydzielenia jego prawnopracowniczego rodzaju. Uwagi wstępne Stanowisko SN wyrażone w wyroku z 11.9.2013 r. jest swoistą ewolucją w dotychczasowym postrzeganiu roli podporządkowania jako cechy immanentnie związanej ze stosunkiem pracy. Skoro jednak SN dopuszcza podporządkowanie jako cechę przynależną również pracy świadczonej w ramach umów cywilnoprawnych, należy rozważyć, jaki powinien być kształt podporządkowania, by stanowiło ono jedną z cech determinujących istnienie stosunku pracy. W uzasadnieniu do analizowanego wyroku SN stwierdził, iż podporządkowanie zatrudniającemu nie stanowi przesłanki właściwej tylko stosunkowi pracy. W samych stosunkach pracy istnieje wiele sytuacji, w których nie występuje taki element zależności pracownika. Zdaniem SN uprawnione jest również stwierdzenie, że praca organizowana przez zatrudniającego, nawet pod jego kierownictwem i kontrolą, nie jest właściwa tylko stosunkowi pracy, stąd wola stron w wyborze podstawy zatrudnienia nie jest bez znaczenia i nie może być pomijana w sporze o kwalifikację zatrudnienia. Co więcej, nie jest wystarczający argument skarżących, że ich praca nie różniła się istotnie od pracy innych zatrudnianych przez pozwanego na podstawie umowy o pracę. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż rozpoczynając swoje rozważania, SN odwołał się do zasady, że to nie nazwa umowy ani wola stron, lecz praca w określonej zależności właściwej dla stosunku pracy powinna mieć znaczenie rozstrzygające. W konsekwencji SN ciężar swoich rozważań oparł na istocie podporządkowania, de facto odrywając podporządkowanie od klasycznie rozumianej immanentnej cechy stosunku pracy, opisanej expressis verbis w art. 22 § 1 KP. Sąd odwołał się do pewnych racjonalnych przesłanek nakazujących dostrzeganie umów cywilnoprawnych także w podporządkowanych stosunkach świadczenia pracy, jak też przywołał obecne tendencje na rynku pracy, w tym potrzebę uelastycznienia prawa pracy. Jednakże dokładna lektura przytoczonego orzeczenia nie pozwala na uzyskanie jednoznacznej odpowiedzi, wbrew przytoczonej powyżej tezie wyroku, jakie cechy mają zdecydować o uznaniu, iż podporządkowanie w danym stosunku prawnym wypełnia cechy prawnopracowniczego podporządkowania.