Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania są rozważania na temat charakteru podporządkowania właściwego dla stwierdzenia występowania stosunku pracy. Inspiracją stał się jeden z nowszych wyroków SN, wydany 11.9.2013 r., z którego wynika, że w umowie zlecenia mogą wystąpić cechy kierownictwa i podporządkowania, choć nie takie same jak w zależności właściwej dla stosunku pracy (art. 22 § 1 i 1¹ KP oraz art. 750 KC). Autor, odwołując się do istotnych fragmentów uzasadnienia tego wyroku, stara się przeprowadzić linię podziału podporządkowania celem wydzielenia jego prawnopracowniczego rodzaju.Uwagi wstępneStanowisko SN wyrażone w wyroku z 11.9.2013 r. jest swoistą ewolucją w dotychczasowym postrzeganiu roli podporządkowania jako cechy immanentnie związanej ze stosunkiem pracy. Skoro jednak SN dopuszcza podporządkowanie jako cechę przynależną również pracy świadczonej w ramach umów cywilnoprawnych, należy rozważyć, jaki powinien być kształt podporządkowania, by stanowiło ono jedną z cech determinujących istnienie stosunku pracy.W uzasadnieniu do analizowanego wyroku SN stwierdził, iż podporządkowanie zatrudniającemu nie stanowi przesłanki właściwej tylko stosunkowi pracy. W samych stosunkach pracy istnieje wiele sytuacji, w których nie występuje taki element zależności pracownika. Zdaniem SN uprawnione jest również stwierdzenie, że praca organizowana przez zatrudniającego, nawet pod jego kierownictwem i kontrolą, nie jest właściwa tylko stosunkowi pracy, stąd wola stron w wyborze podstawy zatrudnienia nie jest bez znaczenia i nie może być pomijana w sporze o kwalifikację zatrudnienia. Co więcej, nie jest wystarczający argument skarżących, że ich praca nie różniła się istotnie od pracy innych zatrudnianych przez pozwanego na podstawie umowy o pracę.Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż rozpoczynając swoje rozważania, SN odwołał się do zasady, że to nie nazwa umowy ani wola stron, lecz praca w określonej zależności właściwej dla stosunku pracy powinna mieć znaczenie rozstrzygające.W konsekwencji SN ciężar swoich rozważań oparł na istocie podporządkowania, de facto odrywając podporządkowanie od klasycznie rozumianej immanentnej cechy stosunku pracy, opisanej expressis verbis w art. 22 § 1 KP. Sąd odwołał się do pewnych racjonalnych przesłanek nakazujących dostrzeganie umów cywilnoprawnych także w podporządkowanych stosunkach świadczenia pracy, jak też przywołał obecne tendencje na rynku pracy, w tym potrzebę uelastycznienia prawa pracy. Jednakże dokładna lektura przytoczonego orzeczenia nie pozwala na uzyskanie jednoznacznej odpowiedzi, wbrew przytoczonej powyżej tezie wyroku, jakie cechy mają zdecydować o uznaniu, iż podporządkowanie w danym stosunku prawnym wypełnia cechy prawnopracowniczego podporządkowania.