Abstrakt

Skutki prawne przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę dla czasu trwania ochrony stosunku pracy działaczy związkowych nie zostały omówione po zmianie w lipcu 2003 r. przepisów ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych¹. W niniejszym opracowaniu autorka dowodzi, że obecną ich interpretację należy wywodzić z przesłanek znowelizowanego art. 32 ZwZawU oraz regulacji zawartej w dyrektywie 2001/23/WE z 12.3.2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstwa państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw bądź zakładów. Co za tym idzie, zakres temporalny ochrony działaczy związkowych w przypadku transferu wiążącego się z utratą bytu prawnego zakładowej organizacji związkowej będzie wyliczany indywidualnie w zależności od okoliczności konkretnego przypadku i może trwać nawet kilka lat.

Wprowadzenie

W literaturze prawa pracy przyjmuje się, że założenia ustawodawcy wynikające z art. 23¹ § 1 KP opierają się na następujących podstawach. Dochodzi do kontynuacji zatrudnienia na warunkach obowiązujących u dotychczasowego (poprzedniego) pracodawcy, sukcesja dotyczy wyłącznie zobowiązań pracowniczych, wszystkie czynności prawne dokonane przez poprzedniego pracodawcę mają moc wiążącą dla nowego pracodawcy, nowy pracodawca może stosować sankcje wobec pracownika naruszającego obowiązki u dotychczasowego pracodawcy, następstwo prawne po stronie podmiotowej dotyczy każdej podstawy nawiązania stosunku pracy, także pozaumownej, ponadto przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy². W Kodeksie pracy ustawodawca przyjął automatyzm prawny przy okazji transferu wyłącznie w odniesieniu do indywidualnego prawa pracy i nie znajdziemy takiej jasnej reguły dla zbiorowych stosunków zatrudnienia. Przepisy polskie nie regulują wprost uprawnień przedstawicieli pracowników do dalszej ochrony, jeżeli przejście zakładu pracy powoduje wygaśnięcie ich mandatu³.

Samo ustalenie, czy mamy do czynienia z art. 23¹ KP, bywa problematyczne, choć w tym zakresie pomocne są aktualne i liczne wypowiedzi judykatury SN⁴. Celem niniejszego opracowania nie jest jednak analiza przesłanek prowadzących do transferu w trybie komentowanego przepisu, dlatego wspomnę jedynie tytułem przykładu o wyroku z 15.9.2006 r.⁵. Sąd Najwyższy wyraził w nim pogląd, że ocena, czy doszło do przejścia części zakładu pracy na nowego pracodawcę (art. 23¹ KP), zależy od ustalenia, że przejął on w faktyczne władanie część zadania lub zadań, stanowiących placówkę zatrudnienia, a więc w zakresie pozwalającym na wykonywanie obowiązków pracowniczych. Nie musi to polegać na nabyciu przedsiębiorstwa lub jego części oraz nie zależy od rodzaju czynności prawnej, na podstawie której następuje – stwierdził SN.

Niewątpliwie każda zmiana związana z przekształceniami po stronie pracodawcy wymaga indywidualnej oceny w kontekście ciągłości działalności podmiotów zbiorowych i ochrony przedstawicieli pracowników. Poniższe uwagi dotyczą wyłącznie sytuacji, kiedy transfer powoduje zakończenie działalności organizacji zakładowej. Zmiany po stronie pracodawcy mogą bowiem powodować, że zakładowa organizacja związkowa (dalej: zoz) przestaje działać w nowym zakładzie. Najczęściej część organizacji związkowej – w tym podlegający ochronie stosunku pracy działacze – zostaje w zakładzie przejmowanym, a część przechodzi do innego pracodawcy. Przekształcenia organizacyjnoprawne zakładu pracy mogą też nie wpływać na kontynuację działalności zoz. Wówczas zarówno szczególna ochrona, jak i kontynuacja działalności przedstawicielstwa związkowego pozostają bez zmian.

Roczne gwarancje ochronne

Warto przypomnieć, że uregulowana w art. 32 ZwZawU instytucja ochrony stosunku pracy działaczy związkowych jest znowelizowaną w 2003 r. wersją przepisu, która przewidywała w szczególności, że pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu⁶. Obecna treść przepisu zmieniona 1.7.2003 r. przyznaje ochronę związkową przez okres określony uchwałą zarządu, a po jego upływie – dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie. Godzi się zauważyć, że nowelizacja spowodowała komplikacje w zakresie określania końcowego terminu ochrony działaczy związkowych, gdy dochodzi do połączenia, przejęcia bądź podziału zakładu pracy.

W świetle orzecznictwa SN, na gruncie poprzednio obowiązującej regulacji, przyjmowano, że koniec szczególnej ochrony związkowców przy okazji przekształceń po stronie pracodawcy wypada rok po transferze. Taki pogląd wyraził [...]