Czasopisma logo

Monitor Prawa Pracy

nr 4/2013

Zastosowanie kary umownej przy zakazie konkurencji

Ryszard Sadlik
Autor jest Sędzią SO w Kielcach, wykładowcą dla aplikantów adwokackich oraz autorem licznych publikacji z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Abstrakt

W niniejszym opracowaniu autor analizuje, na podstawie orzecznictwa SN, zagadnienie wprowadzania do umowy o zakazie konkurencji zapisu o karze umownej.

Uwagi wstępne

W razie naruszenia przez byłego pracownika zobowiązań wynikających z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia pracodawca może dochodzić od niego zapłaty odszkodowania za poniesione z tego powodu szkody. Kodeks pracy nie określa jednak zasad, na jakich pracodawca może żądać zapłaty tego odszkodowania. Powoduje to konieczność sięgnięcia do przepisów prawa cywilnego. O roszczeniach pracodawcy będą zatem decydowały przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności kontraktowej (tj. art. 471 i nast.). W celu lepszego zabezpieczenia swych interesów pracodawcy często stosują zapisy o karach umownych na wypadek naruszenia przez pracowników swych zobowiązań. Pamiętać jednak należy, że kary te nie mogą być nadmiernie wygórowane, gdyż sąd może dokonać ich zmiarkowania.

Odpowiedzialność pracownika

Odpowiedzialność byłego pracownika naruszającego postanowienia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia opiera się na zasadzie winy, z tym że zgodnie z art. 471 KC istnieje tu domniemanie jego winy w złamaniu zakazu konkurencji i wyrządzeniu przez to szkody pracodawcy. Oznacza to, że to właśnie były pracownik, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał wykazać, że ewentualne naruszenie zakazu konkurencji nastąpiło wskutek okoliczności, za które nie miał wpływu.Można więc stwierdzić, że przesłankami uzasadniającymi odpowiedzialność byłego pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy na skutek naruszenia zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu zatrudnienia są:
– istnienie ważnej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia między stronami;– naruszenie postanowień tej umowy przez pracownika (np. podjęcie pracy na rzecz konkurencji lub rozpoczęcie własnej konkurencyjnej działalności wobec byłego pracodawcy);– wyrządzenie byłemu pracodawcy szkody wskutek naruszenia zakazu konkurencji (np. pozbawienie go potencjalnych zysków);– istnienie związku przyczynowego pomiędzy działaniem byłego pracownika stanowiącym naruszenie zakazu konkurencji a wyrządzoną szkodą.

Zalety kar umownych

Biorąc pod uwagę fakt, że wykazanie ww. przesłanek, a zwłaszcza wysokości szkody oraz związku przyczynowego może być w praktyce dość utrudnione, korzystne dla pracodawców jest zamieszczenie w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia zapisu przewidującego obowiązek zapłaty kary umownej na wypadek uchybienia obowiązkowi powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej. Zapis taki powinien określać wysokość kary umownej oraz wskazywać, kiedy będzie można dochodzić jej zapłaty. Ponadto możliwe jest też zamieszczenie w umowie zastrzeżenia, że pracodawca będzie miał prawo dochodzić także odszkodowania przewyższającego tę karę umowną. Tego rodzaju zapisy umowne mogą znacznie ułatwić dochodzenie odszkodowania i powinny także dodatkowo mobilizować byłego pracownika do przestrzegania zakazu konkurencji.Ogólne regulacje dotyczące kar umownych zawiera Kodeks cywilny w art. od 483 do 485. Analizując te przepisy, trzeba stwierdzić, że zastrzeżenie w treści umowy odpowiedniej kary umownej ma dla pracodawcy wiele zalet, zwłaszcza w porównaniu do ogólnych zasad regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą. Istotne jest, zwłaszcza że pracodawcy będzie przysługiwać umówiona kara bez względu na faktyczną wysokość poniesionej przez niego szkody. Ponadto nawet brak szkody nie zwalnia pracownika z obowiązku zapłaty kary umownej. Tak też wskazywał [...]