Abstrakt

Zagadnienie reprezentacji spółki w umowach o pracę zawieranych z członkami zarządu jest jednym z aspektów szerszej problematyki pracowniczego zatrudniania tych podmiotów. Waga i aktualność problemów, jakie wiążą się z zatrudnieniem członków zarządu na podstawie stosunku pracy, stały się inspiracją do podjęcia rozważań na temat zasad reprezentacji spółki kapitałowej przy zawarciu umowy o pracę z członkiem zarządu oraz skutków niewłaściwej reprezentacji w tym zakresie. Niniejszy artykuł nie podejmuje problematyki umów między spółką a jej jedynym wspólnikiem, będącym jednocześnie jedynym członkiem zarządu. Zagadnienie to ze względu na jego ramy wymaga bowiem odrębnego opracowania.

Uwagi wstępne

Spółki kapitałowe są dominującą organizacyjno-prawną formą w gospodarce, mającą służyć ożywieniu gospodarczemu i zwiększeniu efektywności gospodarowania. Zasadniczą rolę, jeżeli chodzi o osiąganie tych celów, odgrywają zarządy tych spółek¹. Zarząd jest bowiem organem wykonawczym spółki, kieruje jej działalnością oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Członkowie zarządu podejmują zatem działania i decyzje kluczowe z punktu widzenia interesów spółki. Podstawę funkcjonowania spółek kapitałowych na gruncie polskiego porządku prawnego stanowi Kodeks spółek handlowych, który reguluje zasadnicze kwestie związane z powstaniem, organizacją i ustaniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, pozostawiając regulację pozostałych zagadnień do odmiennego ustalenia w umowie bądź w statucie spółki.

Dopuszczalność pozostawania członków zarządu w stosunku pracy ze spółką

Dopuszczalność zatrudnienia członków zarządu spółek kapitałowych na podstawie stosunku pracy jest, choć nie bez zastrzeżeń, aprobowana w doktrynie i w orzecznictwie². Również Kodeks spółek handlowych dopuszcza taką możliwość – w art. 203 § 1 (w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz w art. 370 § 1 (w stosunku do spółki akcyjnej). Zgodnie z powołanymi przepisami „członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu”.

Dopuszczając możliwość pozostawania ze spółką w stosunku pracy, Kodeks spółek handlowych jedynie w sposób fragmentaryczny reguluje kwestie z tym związane, ograniczając się do zagadnień najistotniejszych, pozostawiając formę i warunki ewentualnego zatrudnienia swobodnej decyzji stron. Także Kodeks pracy nie różnicuje statusu prawnego członków zarządu – pracowników od statusu innych kategorii pracowników.

Sposób reprezentacji spółki przy zawarciu umowy o pracę z członkiem zarządu

Podstawowymi dla omawianego zagadnienia są art. 210 § 1 KSH (dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) i art. 379 § 1 KSH (w odniesieniu do spółki akcyjnej), które wprowadzają wyjątek od generalnej kompetencji zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji w czynnościach sądowych i pozasądowych. Zgodnie z powołanymi przepisami „w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze między nim a spółką spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia)”.

Cytowane wyżej przepisy jako szczególne, wyłączają w zakresie w nich wskazanym prawo zarządu do reprezentowania spółki³. W literaturze podkreśla się, że art. 210 § 1 KSH i art. 379 § 1 KSH mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a zatem zasady reprezentacji z nich wynikające nie mogą być zmienione w drodze umowy (statutu) spółki lub uchwały wspólników⁴. Celem omawianych przepisów jest, jak wskazał SN, „ochrona interesów spółki, a pośrednio także jej wspólników i wierzycieli przed konfliktem interesów, jaki może powstać w przypadku zawarcia przez członka zarządu spółki umowy »z samym sobą«, a zatem gdy po obu jej stronach występują te same osoby”⁵.

W odniesieniu do kategorii umów, do których znajdzie zastosowanie norma art. 210 § 1 KSH i [...]