Abstrakt
W niniejszym opracowaniu autorka poddaje szczegółowej analizie skomplikowany sposób wskazywania kolejności państw zobowiązanych do uwzględnienia okresów przeznaczonych na wychowywanie dzieci przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych.
Koordynacja uwzględniania okresów przeznaczonych na wychowywanie dziecka
Z dniem 1.5.2010 r. weszły w życie dwa ważne akty prawa unijnego dotyczące zabezpieczenia społecznego osób migrujących:
– rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego1 oraz
– rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16.9.2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego2.
Do najbardziej kontrowersyjnych postanowień rozporządzenia Nr 987/2009 należy art. 44. Stanowi on, że w przypadku gdy w ustawodawstwie państwa członkowskiego, które jest państwem właściwym na podstawie tytułu II rozporządzenia podstawowego (Nr 883/2004), nie bierze się pod uwagę okresu przeznaczonego na wychowywanie dziecka, instytucją odpowiedzialną za uwzględnienie tego okresu jako okresu przeznaczonego na wychowywanie dziecka na podstawie stosowanego przez siebie ustawodawstwa – tak jakby dziecko było wychowywane na terytorium danego państwa członkowskiego – pozostaje instytucja państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu zainteresowany podlegał zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego ze względu na wykonywanie pracy najemnej lub pracy na własny rachunek w chwili, gdy na podstawie tego ustawodawstwa zaczęto uwzględniać okres przeznaczony na wychowywanie danego dziecka (ust. 2). Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli zainteresowany podlega lub zacznie podlegać ustawodawstwu innego państwa członkowskiego w związku z wykonywaniem pracy najemnej lub pracy na własny rachunek (ust. 3).
Pojęcie „okres przeznaczony na wychowywanie dziecka” odnosi się do każdego okresu, który zostaje zaliczony zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego dotyczącym emerytur i rent lub który powoduje wypłacanie dodatku do emerytury lub renty wyraźnie z tego powodu, że dana osoba wychowywała dziecko, niezależnie od metody wyliczenia tych okresów ani od tego, czy są one zaliczane na bieżąco w trakcie wychowywania dziecka, czy też z mocą wsteczną (ust. 1).
Postanowienia te należy uznać za dotyczące świadczeń emerytalnych i rentowych przepisy szczególne w stosunku do ogólnej zasady sumowania okresów wyrażonej w art. 6 rozporządzenia Nr 883/2004. Przepis ten stanowi, że właściwa instytucja państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń (np. do emerytury) od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego państwa członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa. Przez „okres ubezpieczenia”, „okres zatrudnienia” lub „okres pracy na własny rachunek” rozumie się także wszelkie okresy „uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne” z nimi. Należałoby więc zaliczyć do nich również „okres przeznaczony na wychowywanie dziecka”, gdyby nie art. 44 rozporządzenia Nr 987/2009. Wyodrębnienie tych okresów jest podyktowane dążeniem do traktowania ich w sposób szczególny, ograniczający ryzyko pominięcia tego rodzaju okresów przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych.
Wprowadzenie art. 44 rozporządzenia Nr 987/2009 jest następstwem wyroków TS z 23.11.2000 r. w sprawie C-135/99 Ursula Elsen przeciwko Bundesversicherungsanstalt für Angestellte, ECR [2000], I-10409 oraz z 7.2.2002 r. w sprawie C-28/00 Liselotte Kauer przeciwko Pensionsversicherungsanstalt der Angestellten, ECR [2002], I-01343. Obydwie sprawy dotyczyły kobiet wychowujących dzieci w państwie członkowskim, które nie mogło być w ich przypadku uznane za państwo właściwe – nie były one w tym czasie objęte zabezpieczeniem społecznym w tym państwie. Domagały się uwzględnienia okresów wychowywania dzieci przez instytucję państwa wykonywania pracy (jako pracownik przygraniczny) i ubezpieczenia (Elsen) lub w państwie, w którym była wykonywana praca przed okresem wychowywania dzieci i po nim (Kauer).
W sprawie C-135/99 Elsen Trybunał uznał, że [...]