Monitor Prawa Pracy
nr 3/2013
Przywrócenie do pracy odwołanego z funkcji członka zarządu – ocena roszczenia w kontekście faktycznych możliwości realizacji
Adiunkt na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, adwokat.
Abstrakt
Przyczynkiem do napisania niniejszego artykułu stała się uchwała SN z 6.5.2012 r.1, w której SN przyznał odwołanemu członkowi zarządu prawo realizacji roszczenia o przywrócenie do pracy. W niniejszym opracowaniu autor analizuje, czy można wskazać zasadne przesłanki, które usprawiedliwiałyby realizację powyższego roszczenia. Autor dokonuje analizy przytoczonych przez SN argumentów, starając się odpowiedzieć na pytanie, czy przywrócenie do pracy członka zarządu, który już nie może pełnić swojej funkcji, jest celowe i usprawiedliwione. Punktem wyjścia dla rozważań jest uprawnienie sądu orzekającego do zasądzenia odszkodowania w miejsce przywrócenia, co pozwala na elastyczne podejście do możliwości reaktywowania rozwiązanego stosunku pracy.
Wstęp
W powołanej uchwale składu 7 sędziów z 16.5.2012 r. SN stwierdził, że w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej, odwołanym na podstawie art. 203 § 1 lub art. 370 § 1 KSH, nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy.Jak wskazał w uzasadnieniu SN, rozbieżność w orzecznictwie jest wynikiem specyficznego układu dwóch stosunków prawnych występujących między spółką a członkiem zarządu wykonującym swoje obowiązki w reżimie pracowniczym. Pierwszy z nich, wynikający z powołania do organu spółki (zarządu), jest stosunkiem korporacyjnym regulowanym przepisami Kodeksu spółek handlowych, a jego ustanie związane jest z zakończeniem wykonywania mandatu członka zarządu. Drugi z tych stosunków prawnych wynika z zawarcia umowy o pracę, której przedmiotem jest wykonywanie obowiązków członka zarządu tożsamych z obowiązkami korporacyjnymi. Ustanie stosunku korporacyjnego nie prowadzi do automatycznego ustania stosunku pracy, chyba że chodzi o umowę o pracę zawartą na czas pełnienia funkcji w zarządzie. Powołując się na dotychczasowy dorobek orzecznictwa, SN podkreśla, że art. 203 § 1 zd. 1 KSH i art. 370 § 1 zd. 1 KSH expressis verbis potwierdzają odrębność obu wymienionych w nim stosunków prawnych oraz to, że odwołanie członka zarządu nie pozbawia go ochrony związanej z wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, wynikającej z przepisów prawa pracy.Powyższe orzeczenie zapadło na kanwie wystąpienia, skierowanego do SN przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który wniósł o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, sprowadzającego się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, zatrudnionemu w charakterze pracownika na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem, służy roszczenie o przywrócenie do pracy? W ocenie Rzecznika „(…) rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy ustanie stosunku organizacyjnego (korporacyjnego) ma bezpośredni wpływ na stosunek pracy zawiązany na podstawie umowy o pracę”. Jak wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich „trzeba mieć na uwadze także treść art. 24 zd. 1 Konstytucji RP stanowiącego, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że na państwie ciąży obowiązek ochrony pracowników jako »słabszej« strony stosunku pracy (…)”.Ochrona roszczenia o przywrócenie do pracy w świetle regulacji Konstytucji RP
Przed podjęciem analizy argumentów uchwały należy zauważyć, że Rzecznik w uzasadnieniu wystąpienia podnosi, jak wskazano powyżej, konieczność zwrócenia uwagi na art. 24 Konstytucji, zgodnie z którym praca znajduje się pod ochroną RP. Owszem praca znajduje się pod ochroną RP, ale czy to ma eo ipso oznaczać, że każda instytucja prawa pracy powinna być interpretowana propracowniczo. Tym bardziej że przepisy prawa pracy przewidują określony zakres roszczeń dla członka zarządu, z którym rozwiązano stosunek pracy i każdy wybór dokonany w ramach pozostawionego przez ustawodawcę katalogu będzie stanowił respektowanie wyrażonej powyżej zasady konstytucyjnej. Jak wskazuje W. Skrzydło, ochrona pracy ze strony państwa to m.in. zapewnienie obywatelom prawa wyboru miejsca pracy, zakaz stałego zatrudnienia dzieci do lat 16, gwarancja ustawowego ustalania minimalnej wysokości wynagrodzenia za pracę, prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego produktywnego zatrudnienia, organizowanie robót publicznych, prac interwencyjnych, nadzór nad bezpieczeństwem i higienicznymi warunkami pracy, ustalanie maksymalnych norm czasu pracy itp.2.W konsekwencji ochrona pracy to nie powinność propracowniczego stosowania przepisów, ale respektowanie przez organy państwa ustawodawstwa pracy oraz zapewnienie przestrzegania przez pracodawców obowiązujących standardów prawnych.Przywrócenie do pracy a możliwości faktycznego jej świadczenia
Sąd Najwyższy w uchwale wskazuje, że [...]
