Abstrakt

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym pracodawca zatrudniający osobę wpisaną na listę aplikantów radcowskich bądź osobę, która ubiega się o taki wpis, musi liczyć się z koniecznością udzielenia takim pracownikom zwolnień od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Niniejsze opracowanie w sposób syntetyczny przedstawia analizę tych uprawnień.

Uwagi wstępne

Ustawa z 6.7.1982 r. o radcach prawnych¹ określiła zasady aplikacji radcowskiej oraz uprawnienia przysługujące pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich w związku z odbywaniem aplikacji radcowskiej i składania egzaminu radcowskiego. Ustawa dotyczy również uprawnień pracowników kandydatów na aplikację radcowską, związanych z postępowaniem kwalifikacyjnym, poprzedzającym wpis na listę aplikantów radcowskich, zwolnień od świadczenia pracy w przypadku uczestnictwa w egzaminie wstępnym (konkursowym)². Warto również podkreślić, że ustawodawca w RadPrU podobnie jak w ustawie z 26.8.1982 r. – Prawo o adwokaturze³ rozróżnia pojęcie „pracownik” oraz „aplikant” – pracownik wpisany na listę aplikantów radcowskich.

Pracodawca i pracownik wg RadPrU

Należy wskazać, iż RadPrU nie zawiera definicji pracodawcy, dlatego uzasadnione jest odwołanie do art. 3 KP, zgodnie z którym termin pracodawca oznacza stronę stosunku pracy zatrudniającą pracowników, w tym także osobę fizyczną zatrudniającą pracownika w ramach stosunku pracy. Pracodawcą jest więc także patron zatrudniający aplikanta radcowskiego na podstawie umowy o pracę. Możliwość odbycia aplikacji radcowskiej na podstawie umowy o pracę zawartej między patronem – radcą prawnym a aplikantem radcowskim dopuszcza Kodeks pracy. W umowie o pracę (albo w drodze odrębnego porozumienia) między pracodawcą a aplikantem radcowskim można również ustalić organizację pracy (system lub rozkład czasu pracy aplikanta radcowskiego). Postanowienie takie może mieć charakter istotnego elementu indywidualnego stosunku pracy⁴.

W myśl art. 22 § 1 KP przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Pracownikiem w rozumieniu przepisów prawa pracy może być wyłącznie osoba fizyczna, którą zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. Osoba prawna pracownikiem być nie może. W świetle tej definicji nie są pracownikami aplikanci wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o dzieło, kontraktów menedżerskich (umowa o zarządzanie, umów o prowadzenie przedsiębiorstwa spółki).

W ogromnej większości wypadków stosunek pracy powstaje na podstawie umowy o pracę. Przepis art. 29 KP określa wymagania, jakim powinna odpowiadać treść każdej umowy o pracę, oraz formę, w jakiej umowa ta powinna być zawarta. Umowy o pracę zawierane w Polsce powinny być sporządzone w języku polskim (art. 8 ustawy z 7.10.1999 r. o języku polskim⁵). Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 13.9.2005 r.⁶ stwierdził niezgodność z Konstytucją art. 8 ust. 2 i 3 JęzykPolU, dopuszczających inną wersję językową, i ustalił utratę ich mocy z 30.6.2006 r. Umowa o pracę lub inny dokument wynikający z zakresu prawa pracy mogą być sporządzone w języku obcym na wniosek osoby świadczącej pracę, władającej tym językiem, niebędącej obywatelem polskim, pouczonej uprzednio o prawie do sporządzenia umowy o pracę lub innego dokumentu w języku polskim. Dokumenty z zakresu prawa pracy mogą być jednocześnie sporządzone w wersji lub wersjach obcojęzycznych. Podstawą ich wykładni jest wersja w języku polskim, jeżeli osoba świadcząca pracę jest obywatelem RP. Umowa o pracę musi określać rodzaj powierzonej pracownikowi pracy, a więc w zasadzie konkretne stanowisko, funkcje, zawód, specjalność czy charakter powierzonej pracy. Rodzaj pracy, jako składnik przedmiotowo istotny umowy o prace, powinien być wskazany w umowie w sposób niebudzący wątpliwości bądź w zakresie czynności pracownika.

Przepisy RadPrU nie zawierają wykazu prac, których nie mogą wykonywać pracownicy mający status aplikantów radcowskich będących w stosunku pracy. Wymieniona ustawa nie reguluje w sposób szczególny stosunków pracy grupy zawodowej aplikantów radcowskich. Pierwszeństwo i zastosowanie mają tutaj przepisy prawa pracy, a szczególnie Kodeks pracy. Przepisy RadPrU poza wymogiem co do warunków uzyskania statusu aplikanta radcowskiego nie określają rodzaju pracy, którą mogą wykonywać pracownicy aplikanci.

W praktyce aplikant radcowski może być zatrudniony na podstawie stosunku pracy na każdym stanowisku, np. referenta, kasjera – sprzedawcy, księgowego, głównego specjalisty bądź nawet kierowcy, gdy ma on prawo do swobodnego wyboru pracy tak jak każdy i wyrazi zgodę na nawiązanie stosunku pracy co do rodzaju pracy. Zatrudnienie pracownika – aplikanta może nastąpić na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Przesłanki wpisu na listę aplikantów radcowskich

W aktualnym stanie prawnym zgłoszenie do egzaminu wstępnego na aplikację radcowską i odbycie aplikacji radcowskiej nie jest uzależnione od zgody pracodawcy z pewnymi wyjątkami⁷. Przepis art. 32 ust. 2 RadPrU stanowi, że aplikantem radcowskim może być osoba, która spełnia warunki określone w art. 24 ust. 1 pkt 1 i 3–5 i uzyskała pozytywną ocenę z egzaminu wstępnego. Na listę aplikantów radcowskich może zatem zostać wpisana osoba, która ukończyła wyższe studia prawnicze w RP i uzyskała tytuł magistra prawa lub zagraniczne studia prawnicze uznane w RP, korzysta z pełni praw publicznych, posiada pełną zdolność do czynności prawnych, jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego oraz uzyskała pomyślny wynik z egzaminu wstępnego. Wpis na listę aplikantów radcowskich następuje na podstawie uchwały rady okręgowej izby radców prawnych właściwej ze względu na miejsce złożenia zgłoszenia. Uzyskanie przez kandydata pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego uprawnia taką osobę do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów radcowskich w ciągu 2 lat od dnia doręczenia uchwały o wyniku egzaminu wstępnego. Osobie, która spełnia wymienione kryteria, nie można zgodnie z treścią art. 33 ust. 4 RadPrU odmówić wpisu na listę aplikantów radcowskich⁸.

Uprawnienia pracownika wpisanego na listę aplikantów radcowskich oraz pracowników starających się o taki wpis

Zgodnie z [...]