Abstrakt

Z dniem 1.1.2013 r. na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 5.10.2012 r.¹ w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych zniesiono (zlikwidowano) 79 sądów rejonowych. Zniesienie sądów połączone zostało z utworzeniem w ich miejsce, na podstawie zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30.11.2012 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych wydziałów w sądach rejonowych oraz zmiany zarządzenia w sprawie utworzenia wydziałów w sądach rejonowych, wydziałów zamiejscowych, które przejęły rozpoznawanie spraw z dotychczasowych obszarów właściwości zniesionych sądów².

Głośna i kontrowersyjna reforma sądownictwa powszechnego niesie ze sobą określone skutki w sferze prawa pracy dla pracowników zniesionych sądów, które wymagają wyjaśnienia. W niniejszym opracowaniu poruszane są problemy dotyczące wszystkich grup pracowników sądów powszechnych, z wyjątkiem sędziów.

Kwestia przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę

Pierwszym i zasadniczym problemem w przedmiotowej sprawie jest ustalenie, czy w wyniku zniesienia sądów rejonowych oraz utworzenia w ich miejsce wydziałów zamiejscowych doszło do przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę w rozumieniu art. 23¹ § 1 KP.

1. Faktyczne zniesienie sądu

Abstrahując od omawianego przypadku, zniesienie sądu, które nie jest połączone z inną decyzją co do przekazania mienia i pracowników znoszonego sądu do dyspozycji innej jednostki organizacyjnej, jest równoznaczne z likwidacją pracodawcy w rozumieniu przepisów prawa pracy. Rzeczywista likwidacja pracodawcy jest, co do zasady, podstawą, także w przypadku pracowników podlegających szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy, do wypowiedzenia stosunków pracy. Prowadzi zatem do zwolnień grupowych.

W przypadku rzeczywistej likwidacji (zniesienia) sądu ustawa z 18.12.1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury³ przewiduje prawo pracowników do zatrudnienia w razie pojawienia się nowych wolnych etatów w jakimkolwiek innym sądzie czy prokuraturze. Zgodnie z art. 4a PrSądiProkU w przypadku zniesienia sądu w pierwszej kolejności na wolne etaty urzędnicze i pracownicze w sądach lub prokuraturach, na ich wniosek, są zatrudniani urzędnicy i pracownicy zniesionego sądu. Przepis ten został dodany w 2011 r.⁴ i wszedł w życie 17.6.2011 r. Analizując jego treść, można mieć wątpliwości, czy na jego podstawie pracownik ma roszczenie o zatrudnienie w każdym sądzie (lub prokuraturze) w przypadku nowych etatów oraz jak przepis ten może być stosowany w praktyce. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku ze zniesieniem sądu, był w stanie śledzić wszystkie ruchy kadrowe we wszystkich sądach w Polsce. Konstrukcja omawianego przepisu przypomina normę zawartą w art. 9 ustawy z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników⁵ (zgodnie z którym w razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej pracodawca powinien zatrudnić pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, jeżeli zwolniony pracownik zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy w ciągu roku od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy), przy czym w tym przepisie przyjęto roczny termin zawity na zgłoszenie się zamiaru pracownika powrotu do pracy. W orzecznictwie i nauce prawa pracy przyjmuje się, że art. 9 ZwolGrupU ma charakter roszczeniowy (por. wyrok SN z 6.8.1998 r., I PKN 267/98, OSNAPiUS Nr 17/1999, poz. 549).

Wydaje się, że art. 4a PrSądiProkU ma podobny charakter do art. 9 ZwolGrupU, tj. na jego podstawie pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku ze zniesieniem sądu, ma roszczenie o nawiązanie stosunku pracy w przypadku ogłoszenia w jakimkolwiek sądzie (lub prokuraturze) wolnego etatu, pod warunkiem że kandydat spełnia warunki kwalifikacyjne na wolne stanowisko.

2. Zniesienie sądu połączone z utworzeniem w jego miejsce innych jednostek sądowych

Analizując zagadnienie zniesienia sądów oraz utworzenia w ich miejsce wydziałów zamiejscowych, można mieć wątpliwości, czy 1.1.2013 r. dojdzie do przejścia całego zakładu pracy (sądu znoszonego) na nowego pracodawcę (sąd, który przejmie zadania), czy tylko do przejścia części zakładu pracy, tj. wydziałów orzeczniczych, które zostaną utworzone jako wydziały zamiejscowe. Z dniem 1.1.2013 r. zniesiono bowiem sądy rejonowe, w których strukturach, obok wydziałów orzeczniczych, funkcjonowały inne jednostki organizacyjne, w tym oddziały (głównie administracyjne), zespoły i sekcje. Przy przyjęciu koncepcji, że w przedmiotowej sytuacji doszło jedynie do przejścia części zakładu pracy, z dniem 31.12.2012 r. należałoby zwolnić wszystkich pracowników zatrudnionych dotychczas poza wydziałami orzeczniczymi, tj. pracowników oddziałów administracyjnych, sekcji i zespołów, w tym zarówno urzędników, jak i pracowników pomocniczych i obsługi.

Należy podkreślić, że [...]