Abstrakt

Celem niniejszego opracowania jest wskazanie, w jakim stopniu przepisy państw członkowskich są zgodne z wymogami UE, zidentyfikowanie ewentualnych zaniedbań oraz wskazanie obszarów, w których legislator krajowy określił wymogi bardziej restrykcyjne od wspólnotowych.

Uwagi wstępne

Przepisy regulujące zasady pracy młodych osób zostały określone w dyrektywie Rady z 22.6.1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych¹. Na mocy prawa wspólnotowego, dzieci i młodzież mają prawnie zagwarantowane określone warunki pracy, odpowiednie do ich wieku i świadomości. Pracodawcy zostali zobowiązani do podjęcia środków mających na celu zapewnienie ochrony bezpieczeństwa i zdrowia młodym ludziom. Przepisy określają także konieczność zapewnienia młodocianym ochrony przed czynnikami, których nie są świadomi ze względu na swoją niedojrzałość i niskie poczucie grożącego niebezpieczeństwa.

Wymogi dyrektywy służą głównie ograniczeniu zatrudniania młodych osób przez określenie maksymalnego czasu i godzin ich pracy – stawiając jako priorytet zapewnienie warunków do nauki, przy jednoczesnym zminimalizowaniu zagrożenia dla fizycznego, psychicznego oraz społecznego rozwoju młodych osób. Dyrektywa wskazuje również na różnice pomiędzy osobami młodocianymi – w wieku 15–18 lat, które nie podlegają obowiązkowi szkolnemu – a dziećmi poniżej 15. roku życia.

Zakres podmiotowy i przedmiotowy dyrektywy 94/33/WE

Dyrektywa stanowi, że zakazanie pracy dzieciom powinno być nadrzędnym celem każdego państwa członkowskiego. Pod pojęciem „dziecka” dyrektywa definiuje osobę podlegającą obowiązkowi szkolnemu – zawsze poniżej 15. roku życia, niezależnie od tego czy na podstawie ustawodawstwa krajowego dziecko nadal podlega obowiązkowi kształcenia, czy też jest już z niego zwolnione. Definicja „dziecka” jest kluczowa dla określenia podmiotu ochrony, szczególnie ze względu na fakt, że odmienną definicję „dziecka” przytoczono w dyrektywie 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich², wskazując jako dziecko osobę poniżej 21. roku życia. Jeszcze inna definicja znajduje się w Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Dziecka z 20.11.1989 r. – przytaczana w dyrektywie 2004/38 – w której za „dziecko” uważa się każdą istotę ludzką w wieku poniżej 18. roku życia, z wyjątkiem sytuacji, kiedy na podstawie przepisów krajowych uzyskuje ona pełnoletniość w innym wieku³.

Z przytoczonych wyżej definicji wynika, że definicja „dziecka” określona w dyrektywie 94/33/WE jest najszersza spośród tych występujących w prawodawstwie europejskim, co zarazem sprawia, że zakres podmiotowy tej dyrektywy jest przejrzysty. „Dziecko” oznacza jakąkolwiek młodą osobę w wieku poniżej 15. roku życia lub taką, która wciąż podlega powszechnemu obowiązkowi szkolnemu zgodnie z prawem krajowym (w większości państw unijnych powszechny obowiązek szkolny trwa do ukończenia 15. roku życia. W kilku krajach obowiązek ten trwa do 16. roku życia)⁴. „Młodociany” oznacza jakąkolwiek młodą osobę w wieku co najmniej 15 lat, ale poniżej 18. roku życia, która nie podlega już powszechnemu obowiązkowi szkolnemu zgodnie z prawem krajowym. Dyrektywa zawiera również określenie osoby młodej, definiując ją jako każdą osobę w wieku poniżej 18. roku życia, niezależnie od istniejącego obowiązku szkolnego.

Zgodnie z raportami Komisji Europejskiej definicja wynikająca z przepisów dyrektywy została niemal w całości wdrożona we wszystkich państwach członkowskich. Zdecydowana większość państw wprowadziła definicje „dziecka” oraz „młodocianego” bez dokonywania żadnych modyfikacji względem treści dyrektywy 94/33/WE. Do wyjątków zalicza się m.in. Hiszpania, która zastąpiła oba pojęcia terminem „nieletni”, wskazując jako nieletniego osobę, która nie ukończyła 16 lat. Inną definicję przyjęła Irlandia, stosująca dwa pojęcia: „osoby młodej” – tj. osoby pomiędzy 16. a 18. rokiem życia oraz definicję „dziecka”, czyli osoby poniżej 16. roku życia lub osoby podlegającej obowiązkowi szkolnemu (w zależności od tego, który jest wyższy). Podobne rozwiązanie zastosowano we Włoszech, gdzie ustawodawca termin „młodociany” zastąpił pojęciem „nieletni”, a słowo „dziecko” wyrazem „małe dziecko”. Austria wprowadziła dwa pojęcia: „dziecko” oraz „nastolatek”. Jako nastolatka wskazano osobę pomiędzy 15. (lub podlegającej obowiązkowi szkolnemu) a 18. rokiem życia. Portugalia stosuje wyłącznie termin „nieletni”⁵.

Podstawowym celem dyrektywy 94/33/WE jest stworzenie warunków gwarantujących ochronę zdrowia i życia dzieci oraz młodzieży, z jednoczesnym zapewnieniem, iż ich edukacja nie jest zagrożona w wyniku wykonywanej pracy⁶. Zakres dyrektywy wiążący jest w całości dla wszystkich państw członkowskich, z dwiema możliwościami odstępstw – dotyczącymi pracy wykonywanej sporadycznie lub krótkoterminowo. Wyjątki obejmują⁷: [...]