Abstrakt

Niniejsze opracowanie poświęcone jest analizie ustania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Dotyczy to zarówno sposobów zakończenia obowiązywania klauzuli konkurencyjnej przewidzianych w KP, jak i innych możliwości – dopuszczalnych na mocy art. 300 KP.

Uwagi wstępne

Zakazowi prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika w stosunku do profilu działalności pracodawcy został w KP poświęcony odrębny rozdział dodany ustawą z 2.2.1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw¹. Powyższa nowelizacja wprowadziła do działu IV ustawy zatytułowanego „Obowiązki pracodawcy i pracownika” rozdział IIa regulujący zakaz konkurencji (101¹–101⁴ KP)².

W rozumieniu przepisów zawartych w KP zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika polega na tym, że w okresie sprecyzowanym w klauzuli konkurencyjnej nie może on prowadzić żadnej działalności konkurencyjnej w zakresie w niej wskazanym. Niektórzy autorzy zwracają uwagę na brak prawniczej definicji pojęcia konkurencji lub działalności konkurencyjnej w przepisach prawa pracy. Taki stan rzeczy skłania do poszukiwań stosownej definicji w nauce ekonomii, ze względu na cel przepisów o zakazie działalności konkurencyjnej – jakim jest ochrona ekonomicznych interesów pracodawcy³. Na podstawie dorobku nauk ekonomicznych, w szczególności odnosząc się do stosowanych w nich definicji rynku, za działalność konkurencyjną należy uznać taką, w której podmioty oferują taki sam typ produktów lub ich substytuty, o tych samych lub zbliżonych walorach użytkowych, oferowanych odbiorcom posiadającym te same oczekiwania na wspólnym obszarze geograficznym⁴. W podobnym tonie orzekł SN, stwierdzając, że „zakaz konkurencji nie oznacza zakazu wykonywania tego samego rodzaju aktywności zawodowej jak u byłego pracodawcy, związanej z wyuczonym zawodem, a jedynie wykorzystywanie jej w procesie wytwarzania takich dóbr i usług, które stanowią przedmiot działalności tego pracodawcy”⁵.

Przyczyny ustania zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej

Przyczyny ustania zakazu działalności konkurencyjnej można podzielić na takie, które zostały przewidziane przez ustawodawcę w art. 101² § 2 KP, oraz pozaustawowe dopuszczone do użycia w stosunkach pracy na podstawie pomocniczego zastosowania art. 300 KP. Do ustawowych przyczyn zalicza się upływ terminu, na jaki została zawarta klauzula, z tym zastrzeżeniem, że w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewykonywania przez pracodawcę obowiązku wypłaty odszkodowania zakaz z mocy prawa przestaje obowiązywać przed ustalonym przez strony terminem. Pozaustawowymi przyczynami ustania obowiązywania zakazu jest przykładowo porozumienie stron, wypowiedzenie czy odstąpienie od umowy. Powyższe zaaprobował również SN w swoich orzeczeniach, podkreślając, że umowa o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy może ustać nie tylko na skutek upływu czasu, na jaki została zawarta, ale również w drodze porozumienia stron, a także w razie wykonania umownego prawa odstąpienia, ziszczenia się zastrzeżonego w umowie warunku rozwiązującego lub wypowiedzenia umowy na warunkach w niej przewidzianych⁶.

1. Sposoby ustania umowy o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku pracy

Zgodnie z art. 101² KP zakaz konkurencji przestaje obowiązywać z upływem terminu, na jaki został zawarty. Jest to spowodowane tym, że umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest umową terminową. Określenie terminu jej obowiązywania ma na celu zagwarantowanie stronom pewności prawnej co do długości trwania zobowiązania między nimi. Cechą charakterystyczną umowy terminowej jest to, że obowiązki stron w niej stypizowane trwają przez okres w niej zapisany. Jednakże trudno jest z góry precyzyjnie określić termin ustania umowy o pracę, nawet tej zawartej na czas określony, gdyż należy pamiętać o możliwości wcześniejszego rozwiązania każdej umowy na podstawie art. 52 KP lub za porozumieniem stron. Dlatego też strony powinny unikać dokładnego określania terminów początkowego i końcowego obowiązywania klauzuli konkurencyjnej przez wskazanie konkretnej daty, gdyż zaczyna ona obowiązywać dopiero po ustaniu stosunku pracy. Aby ograniczyć ryzyko późniejszych nieporozumień na tym tle, zaleca się podanie określonego przedziału czasowego – w przeciągu tygodnia, miesiąca, kwartału czy roku, jako bardziej chroniącego interesy stron umowy i klarowność łączącego ich stosunku.

Kolejną przyczyną zaprzestania obowiązywania umowy o zakazie konkurencji po zakończeniu zatrudnienia jest [...]