Abstrakt

Pomimo że KP zasadniczo dla zawarcia umowy o pracę przewiduje formę pisemną, to można to uczynić również w sposób dorozumiany. W praktyce wiele wątpliwości budzi jednak ustalenie, czy faktycznie strony działały w celu zawarcia umowy o pracę i czy rzeczywiście doszło do zawarcia między nimi tego rodzaju umowy.

Uwagi wstępne

Jedną z podstawowych zasad prawa pracy określoną w art. 11 KP jest ustalenie, że nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Złożenie oświadczenia woli, o którym mowa w tym przepisie, do swej ważności nie wymaga formy pisemnej i może być złożone również w sposób dorozumiany (per facta concludentia). Z przepisów KP nie wynika bowiem nakaz zachowania jakiejkolwiek formy tych oświadczeń pod rygorem nieważności umowy. Powszechnie przyjmuje się więc, że zawarcie umowy o pracę może nastąpić nie tylko przez wyraźne i ujęte w formie pisemnej oświadczenia stron, jak tego wymagają przepisy (art. 29 KP), ale także przez złożenie oświadczeń dorozumianych, wynikających z faktycznego zachowania się stron¹. Podobnie wypowiadał się w tym zakresie SN w wyroku z 31.8.1977 r.², stwierdzając, że nawiązanie stosunku pracy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i zakładu pracy. Oświadczenie woli może być wyraźne i ujęte w formie pisemnej, jak tego wymagają przepisy KP, bądź też dorozumiane, wynikające z zachowania się stron. Takie dorozumiane zawarcie umowy o pracę istnieje zwykle wówczas, gdy zakład pracy dopuszcza pracownika do wykonywania pracy i płaci mu wynagrodzenie. Warto także przytoczyć tezę wyroku SN z 20.6.2007 r.³, gdzie wyraźnie stwierdzono, że KP – mimo wprowadzenia wymagania zachowania formy pisemnej (art. 29 § 2 KP) – dopuszcza również możliwość nawiązania stosunku pracy w inny sposób (np. przez dopuszczenie do pracy). Umowa o pracę zawarta w innej formie niż forma pisemna nie jest zatem nieważna i jest prawnie skuteczna.

Wynika to ze stosowanego na mocy odesłania z art. 300 KP – art. 60 KC. Przepis ten przewiduje bowiem, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej.

Zachowanie się stron

Przez dorozumiane oświadczenia woli należy rozumieć wszelkie pozajęzykowe zachowania stron ujawniające wolę dokonania określonej czynności prawnej, a także te wypowiedzi językowe, które nie zostały sformułowane w sposób wystarczająco jednoznaczny, precyzyjny lub pełny⁴. Ustalenie, czy konkretne zachowanie strony miało walor dorozumianego oświadczenia woli oraz jaka jest jego treść, wymaga każdorazowo uwzględniania informacji pochodzących z bezpośredniego kontekstu, w jakim ono wystąpiło. Szczególną doniosłość odgrywa tu więc kontekst sytuacyjny danego zachowania pozwalający na dookreślenie woli danej osoby. Oświadczenie dorozumiane jest to więc takie oświadczenie, które w danych okolicznościach i tylko ze względu na kontekst, w jakim zostało złożone, należy uznać za oświadczenie woli o określonej treści.

Wola pracownika nawiązania umowy o pracę może być wyrażona przede wszystkim przez takie zachowanie się, które świadczy o tym, że aprobuje on propozycję pracodawcy odnośnie do podjęcia zatrudnienia. Przykładowo, może to być faktyczne podjęcie pracy na określonym stanowisku pracy zgodnie z ustną ofertą pracodawcy. Dorozumiane oświadczenie woli pracodawcy dotyczące zawarcia umowy o pracę przejawiać się będzie natomiast zwykle w dopuszczeniu pracownika do świadczenia ustalonej pracy. Należy zaznaczyć, że w ten sposób może zostać nawiązany także nowy stosunek pracy z pracownikiem, który był już uprzednio zatrudniony i któremu skończył się okres wypowiedzenia umowy o pracę, a który po upływie tego okresu został dopuszczony przez pracodawcę do wykonywania w dalszym ciągu pracy⁵. Można również uznać, że dopuszczenie pracownika do pracy po zakończeniu czasu trwania umowy zawartej na okres próbny lub na czas określony powoduje zawarcie ponownej umowy o pracę. Potwierdzał to także [...]