Abstrakt

W niniejszym opracowaniu autor omawia jeden z przysługujących inspektorowi pracy środków pokontrolnych, którym jest wystąpienie, a w szczególności skupia się na analizie zakresu jego zastosowania. Autor stawia następujące pytania: czy mimo jednoznacznego brzmienia art. 11 pkt 8 ustawy z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy¹ uprawnione jest stosowanie wystąpienia przy zaistnieniu przesłanek do wydania decyzji; czy dopuszczalne jest kierowanie wystąpienia w przypadku naruszeń przepisów z zakresu bhp oraz wynagrodzenia za pracę uzasadniających wydanie przez inspektora pracy decyzji; jaką treść ma występujące w tym przepisie pojęcie „innego naruszenia”? Próbę udzielenia odpowiedzi na te pytania autor rozpoczyna od prawnej identyfikacji wystąpienia na gruncie konwencji MOP oraz miejsca, jakie w konwencjach ten środek oddziaływania pokontrolnego zajmuje.

Wprowadzenie

Zgodnie z art. 33 ust. 1 PIPU w wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy:

– wydaje decyzje,

– kieruje wystąpienia,

– wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowania w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, a także

– podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.

W świetle zacytowanego przepisu wystąpienie jest więc jednym z rodzajów środków pokontrolnych, w które wyposażony został inspektor pracy. W piśmiennictwie najwięcej uwagi poświęca się problemowi charakteru prawnego wystąpienia, który od lat wywołuje dyskusje². Nieco mniej zainteresowania wzbudza zakres zastosowania wystąpienia, mimo że również w tej sprawie zauważyć można pewne różnice stanowisk.

Zakres zastosowania wystąpienia, a zarazem przesłankę dopuszczalności stosowania tego środka prawnego, określa art. 11 pkt 8 PIPU. Zgodnie z tym przepisem, właściwy organ PIP jest uprawniony do skierowania wystąpienia o usunięcie naruszeń, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych, w razie stwierdzenia naruszeń innych niż wymienione w pkt 1–7 art. 11. W art. 11 pkt 1–7 PIPU określone zostały przesłanki uzasadniające wydanie przez inspektora pracy decyzji (nakazów i zakazów), wśród których są naruszenia ze sfery bhp i wynagrodzenia za pracę. Z literalnego brzmienia art. 11 pkt 8 PIPU wynika więc, że dopuszczalność stosowania wystąpienia pozostaje w ścisłym związku z dopuszczalnością stosowania decyzji. Związek ten polega na tym, że wystąpienie może być kierowane w razie innych naruszeń niż te, które uprawniają do wydania decyzji. Przepis art. 11 pkt 8 PIPU nie określa zatem zakresu zastosowania wystąpienia w sposób całkowicie autonomiczny, lecz poniekąd odsyła w tym przedmiocie do wcześniejszych przepisów art. 11.

Wystąpienie w świetle konwencji MOP Nr 81

Do najważniejszych konwencji MOP z zakresu problematyki inspekcyjnej należą dwie ratyfikowane przez Polskę konwencje: Nr 81 z 11.7.1947 r. o inspekcji pracy w przemyśle i handlu³, której zakres poszerzono przyjętym 6.6.1995 r. i dotychczas nieratyfikowanym przez nasz kraj protokołem dotyczącym sektora usług pozahandlowych⁴, oraz Nr 129 z 25.6.1969 r. o inspekcji pracy w rolnictwie⁵. Obie konwencje podobnie systematyzują rodzaje środków pokontrolnych, dlatego też, w celu lepszej klarowności rozważań, dalsze ustalenia zostaną ograniczone już tylko do konwencji Nr 81⁶.

Pierwszy rodzaj środków pokontrolnych określony jest w art. 13 konwencji Nr 81 i dotyczy środków podejmowanych w razie stwierdzenia zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników. Do zastosowania tych środków nie jest konieczne, aby w trakcie kontroli stwierdzono naruszenie przepisów; wystarczające jest ustalenie nieprawidłowości lub uchybień mogących stwarzać zagrożenie w sferze bhp, chociażby nieprawidłowości te lub uchybienia nie stanowiły naruszeń obowiązujących przepisów⁷. Należy podkreślić jednoznacznie określony w konwencji cel tych środków prawnych: jest nim usunięcie stwierdzonych wad lub uchybień, stanowiących zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników. Ze względu na przesłankę stosowania środków określonych w art. 13 konwencji Nr 81, tj. zagrożenie zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, środki te mają charakter ochronny oraz prewencyjny⁸.

W art. 13 ust. 2 konwencji Nr 81 uszczegółowione zostały zasady [...]