Abstrakt
W praktyce zdarza się, że działające w zakładzie związki zawodowe stają przed problemem właściwego zastosowania przepisów o wyborze społecznego inspektora pracy (SIP). Poniższe rozważania dotyczyć będą wybranych problemów i wątpliwości związanych z procedurą wyboru SIP w zakładzie pracy. W szczególności zaprezentowane zostaną problemy związane z pluralizmem związkowym.
Związkowa kontrola nad SIP
Zgodnie z art. 1 ustawy z 24.6.1983 r. o społecznej inspekcji pracy1 społeczna inspekcja pracy jest służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakłady pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.
Ponadto zgodnie z art. 2 SpołInsPracU społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe. Z tego przepisu wynika więc, że to działające w zakładzie pracy związki zawodowe sprawują wyłączną kontrolę nad SIP. Zdaniem K. Barana2 SIP „jest kierowana przez związki zawodowe. Wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów”.
Wyłączny wybór pracowników
Należy nadmienić, że zgodnie z art. 6 ust. 1 i 6 SpołInsPracU społecznych inspektorów pracy wybierają i odwołują wyłącznie pracownicy zakładu pracy. Sam proces wyboru SIP przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów. Trzeba podkreślić, że na podstawie powołanych wyżej przepisów pracodawca nie może w żaden sposób skutecznie wpływać na proces wyboru SIP. Zgodnie z wykładnią literalną powyższej regulacji tylko pracownicy danego zakładu mają bierne i czynne prawo wyborcze w zakresie wskazanym w SpołInsPracU. Należy także nadmienić, że wybory SIP mogą być przeprowadzone tylko z inicjatywy działających w zakładzie zakładowych organizacji związkowych. Również w tym zakresie ustawodawca nie przewidział dla pracodawcy żadnej roli sprawczo-organizacyjnej.
Ponadto zasadne wydaje się powołanie w tym miejscu fragmentu postanowienia SN z 9.11.1995 r.3, zgodnie z którym „wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy (art. 6 ust. 6 SpołInsPracU) nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej”. Sąd w uzasadnieniu stwierdził także, że [...]