Abstrakt

Wyrażona w KP zasada wolności umów doznaje ograniczeń w przypadkach wskazanych w ustawie. W niniejszym opracowaniu autorka omawia wyjątek od tej zasady przewidziany w ustawie z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników¹.

Uwagi wstępne

Jeden z wyjątków, kiedy pracodawca jest ograniczony w doborze pracowników, statuuje art. 9 ZwolGrupU. Zgodnie z ust. 1 przywołanego przepisu w razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej pracodawca powinien zatrudnić pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, jeżeli zwolniony pracownik zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy w ciągu roku od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy.

Pracodawca powinien ponownie zatrudnić pracownika, o którym mowa w ust. 1, w okresie 15 miesięcy od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia (ust. 2).

Jako wyjątek od zasady wolności umów norma wyrażona w art. 9 ZwolGrupU powinna być interpretowana ściśle zgodnie z przesłankami w niej wyrażonymi. Nie jest zatem dopuszczalne stosowanie wykładni rozszerzającej przywołanego przepisu. Co więcej, przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Brak którejkolwiek z nich wyłącza obowiązek zatrudnienia pracownika.

Ponowne zatrudnienie w tej samej grupie zawodowej

Pojęcie grupy zawodowej nie zostało zdefiniowane w ZwolGrupU. Interpretacja tego pojęcia została natomiast szeroko dokonana przez SN.

W wyroku z 7.8.2002 r.² SN podkreślił, że zatrudnienie na nowo utworzonym stanowisku pracy, na którym wymagane są szczególne kwalifikacje lub umiejętności, których pracodawca nie wymagał od pracownika zatrudnionego poprzednio na zlikwidowanym stanowisku, nie jest zatrudnieniem w tej samej grupie zawodowej w rozumieniu ZwolGrupU, jeżeli pracownik zatrudniony poprzednio musiałby dopiero zdobyć te kwalifikacje lub umiejętności.

W uzasadnieniu przywołanego orzeczenia SN uznał, że jest to zwrot niedookreślony, którego interpretacja wymaga każdorazowo dostosowania tego ustawowego określenia do konkretnego stanu faktycznego.

„Ta sama grupa zawodowa” może być rozumiana w związku z tym różnie - albo jako zespół pracowników legitymujących się szczególnymi uprawnieniami do wykonywanej pracy (np. kierowca, lekarz), albo jako zespół wykonujący w zakładzie takie same lub podobne rodzajowo czynności (funkcje), a także jako grono pracowników o podobnym wykształceniu i kwalifikacjach potrzebnych do realizacji skonkretyzowanych zadań zakładu pracy. Ocena, czy nastąpiło zatrudnienie w tej samej grupie zawodowej, zależy też od sytuacji konkretnego pracodawcy, rodzaju zadań wykonywanych w zakładzie pracy i wymaganego przygotowania zawodowego pracowników³.

Jednocześnie w wyroku z 19.12.1997 r.⁴ SN wskazał, że uprawnienie pracownika do ponownego zatrudnienia, z którego został zwolniony z powodu zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub zmian organizacyjnych, powstaje również w razie zamiaru pracodawcy zatrudnienia nowego pracownika w tej samej grupie zawodowej, wykonującej zespół rodzajowo wewnętrznie spójnych czynności zawodowych, a nie tylko na konkretnym stanowisku pracy, wyodrębnionym w strukturze organizacyjnej zakładu pracy. Warunkiem realizacji tego uprawnienia jest zgłoszenie przez pracownika zamiaru powrotu do zakładu pracy w terminie wskazanym w tym przepisie.

W wyroku z 4.12.1998 r.⁵ SN orzekł, że obowiązek zatrudnienia w tej samej grupie zawodowej nie jest ograniczony do zatrudnienia pracownika na tym samym stanowisku, jakie zajmował poprzednio, ani w tym samym wymiarze czasu pracy. W orzeczeniu tym SN odwołał się do wcześniejszej uchwały z 22.2.1994 r.⁶, zgodnie z którą zakład pracy nie może odmówić nawiązania stosunku pracy z takim pracownikiem z uwagi na dokonanie oceny jego kwalifikacji i przydatności do pracy, ani też ze względu na zatrudnienie na tym stanowisku innego pracownika.

Podkreślenia wymaga, że nowe warunki zatrudnienia mogą [...]