Abstrakt

Świadectwo pracy jest podstawowym dokumentem zawierającym informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych w kolejnych miejscach zatrudnienia. Ma ono także istotne znaczenie dla uprawnień i świadczeń należnych pracownikom z systemu ubezpieczeń społecznych. Dlatego też każdy pracodawca ma ustawowy obowiązek wydania pracownikowi prawidłowego świadectwa pracy. Natomiast jeśli pracodawca wyda wadliwe świadectwo pracy i pracownik dzięki temu świadectwu uzyska nienależne mu świadczenie lub świadczenie w zawyżonej wysokości, to pracodawca będzie zobowiązany do dokonania stosownego zwrotu do ZUS. Nierzadko są to kwoty wysokie, dlatego też problem ten ma istotne znaczenie praktyczne.

Zwrot nienależnych świadczeń

Zakład Ubezpieczeń Społecznych może żądać od osoby, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jego zwrotu na zasadach określonych w przepisach ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych¹ lub w przepisach regulujących prawo do określonych świadczeń np. prawo do emerytury lub renty.

W myśl art. 84 ust. 1 SysUbSpołU osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest bowiem obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Przy czym według ust. 2 art. 84 SysUbSpołU za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

– świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

– świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zbliżona regulacja zawarta jest w art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych² i dotyczy nienależnie pobranych emerytur i rent.

Celem tych przepisów jest ochrona środków pieniężnych zgromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i odzyskanie świadczeń, które zostały wypłacone niezgodnie z przepisami prawa ubezpieczeń społecznych. Regulacja ta służy więc zrekompensowaniu Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych straty, którą poniósł (a w istocie wszyscy ubezpieczeni) wskutek wypłaty świadczenia osobie do niego nieuprawnionej.

Zwrot przez pracodawcę

Jeśli w wyniku podania przez pracodawcę nieprawdziwych danych w treści świadectwa pracy pracownik otrzymał z ubezpieczeń społecznych nieprzysługujące mu lub zawyżone świadczenie, to ZUS może dochodzić jego zwrotu bezpośrednio od pracodawcy. Wynika to jednoznacznie z art. 84 ust. 6 SysUbSpołU. Przepis ten przewiduje bowiem, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek ich zwrotu wraz z odsetkami obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot. Tak też wskazywał [...]