Abstrakt

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie problemów i wątpliwości pojawiających się w związku z ustawową definicją telepracy i telepracownika (art. 67⁵ KP). Rozważania w tym przedmiocie zostały poprzedzone uwagami dotyczącymi definicji telepracy zawartej w Porozumieniu Ramowym z 16.7.2002 r. w sprawie telepracy¹.

Uwagi wprowadzające

Termin „telepraca” został stworzony w latach 70. XX w. przez amerykańskiego fizyka J. Nillesa, który na określenie zagadnień związanych z zastępowaniem transportu telekomunikacją posługiwał się pojęciami telecommuting, a następnie telework². Określenie telecommuting (,,teledojazdy”) jest zlepkiem słów tele, communication i computing. Oznacza ono okresową pracę poza centralą firmy, wykonywaną w domu pracownika, w siedzibie klienta lub w telecentrum, przez co najmniej jeden dzień w tygodniu. J. Nilles pod pojęciem telework (,,telepraca”) rozumiał każdy rodzaj zastępowania podróży związanych z pracą techniką teleinformacyjną (na przykład telekomunikacją i komputerami). Istotą tej koncepcji było przeniesienie miejsca świadczenia pracy z siedziby pracodawcy do domu pracownika lub innych miejsc położonych na przedmieściach i umożliwienie kontaktu z firmą za pomocą technologii komunikacyjnych, bez konieczności dojeżdżania do pracy, czyli „przemieszczanie pracy do pracowników, a nie pracowników do pracy”³.

Przez ponad 30 lat termin „telepraca” przeszedł ewolucję od określenia potocznego do pojęcia języka prawnego. Próby zdefiniowania tego zjawiska podejmowane były przez organizacje międzynarodowe, rządy poszczególnych państw, związki zawodowe oraz organizacje pracodawców działające na szczeblu krajowym i ponadnarodowym, a także przez przedstawicieli nauki. Analiza dokumentów i opracowań w tym przedmiocie prowadzi do wniosku, że telepraca w ujęciu socjologicznym to praca świadczona poza lokalem pracodawcy, z wykorzystaniem technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych, przy czym wymaganie to jest spełnione, gdy wyniki pracy są przekazywane za pomocą poczty elektronicznej, faksu, telefonu itp.⁴. Może ona być wykonywana w ramach stosunku pracy, jak również na podstawie umów cywilnoprawnych oraz umowy o pracę nakładczą⁵.Miejsce pracy może znajdować się w domu telepracownika (tzw. telepraca domowa, ang. telehomeworking, permanent telework, niem. die Telearbeit in der Privatwohnung, die Teleheimarbei), atakże w innych lokalizacjach położonych poza zakładem pracy – w tzw. telecentrach. Wyróżnia się także telepracę niezwiązaną z żadnym konkretnym miejscem – jest to tzw. telepraca mobilna lub nomadyczna (nomadic telework, mobile telework). Realizuje się ją tam, gdzie osoba świadcząca pracę aktualnie przebywa i gdzie istnieje możliwość łączności z pracodawcą (np. w pociągu, samolocie lub hotelu)⁶.

Wraz z rozwojem i upowszechnianiem pracy zdalnej partnerzy społeczni podejmowali działania mające na celu uregulowanie sytuacji prawnej osób świadczących pracę w tej formie. W Europie telepraca została zdefiniowana przez europejskich partnerów społecznych w porozumieniu w sprawie telepracy. Należy ono do kategorii porozumień autonomicznych, które są specyficzną wspólnotową regulacją prawną. Z jednej strony zawierają elementy charakterystyczne dla dyrektyw wspólnotowych, m.in. odwołania do przepisów wspólnotowych, klauzule antyregresyjne, zobowiązanie krajowych organizacji członkowskich stron umowy do jej implementacji. Jednakże nie mieszczą się one w pojęciu aktu prawa wspólnotowego w rozumieniu art. 249 TWE, gdyż nie pochodzą od organów Wspólnoty i są adresowane wyłącznie do partnerów społecznych⁷. W związku z powyższym, porozumienia autonomiczne nie są częścią europejskiego prawa pracy, co oznacza, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do ich stosowania. Nie ma jednak przeszkód, aby ich postanowienia zostały wprowadzone do ustawodawstwa krajowego. Należy podkreślić, że w tym przypadku nie ma się do czynienia z implementacją w ścisłym znaczeniu, gdyż to pojęcie odnosi się wyłącznie do aktów prawa wspólnotowego, w szczególności do dyrektyw.

W Polsce regulacja telepracy została wprowadzona do KP w drodze nowelizacji z 24.8.2007 r., która weszła w życie 15.10.2007 r.⁸. Przepisy dotyczące omawianej formy zatrudnienia zostały zamieszczone w Dziale II rozdziale IIb KP pt. „Zatrudnianie pracowników w formie telepracy”. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, która wprowadziła do KP powyższy rozdział, jej celem było stworzenie podstaw prawnych wykonywania pracy w formie zdalnej zgodnie z porozumieniem⁹. Wynika z tego, że polski ustawodawca, tworząc regulację telepracy, wzorował się na postanowieniach porozumienia. Mogą one więc służyć jako wskazówka interpretacyjna przy wykładni przepisów Działu II rozdziału IIb KP. W związku z powyższym rozważania nad pojęciem telepracy na gruncie KP należy poprzedzić uwagami na temat definicji przyjętej przez europejskich partnerów społecznych.

Definicja telepracy na gruncie porozumienia o telepracy

W myśl art. 2 porozumienia, telepraca jest formą organizacji i/albo wykonywania pracy świadczonej na podstawie umowy o pracę lub w ramach stosunku pracy z wykorzystaniem technologii informacyjnych, jeżeli praca, która może być wykonywana w lokalu pracodawcy, jest regularnie świadczona poza nim. Telepracownikiem jest [...]