Abstrakt
Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza instytucji prawnej urlopu dodatkowego sędziów przewidzianego w art. 92 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych1, co w szczególności dotyczy skutków nowelizacji tego przepisu, która weszła w życie 1.1.2008 r., w płaszczyźnie zasady równego traktowania.
Wstęp
Instytucja prawna sędziowskiego urlopu dodatkowego jest uregulowana w art. 92 § 1 i 2 SądPowszechU. Pierwotnie przepisy te brzmiały następująco:
„Art. 92 § 1. Sędziemu przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze:
1) 6 dni roboczych – po 10 latach pracy,
2) 12 dni roboczych – po 15 latach pracy.
§ 2. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu dodatkowego, wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia w sądzie lub prokuraturze na stanowiskach: aplikantów, asesorów, sędziów i prokuratorów, a także okresy wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub zajmowania samodzielnego stanowiska w organach władzy publicznej, z którym związana była praktyka prawnicza, oraz inne okresy pracy, jeżeli z tytułu tego zatrudnienia przysługiwał zwiększony wymiar urlopu”.
O ile § 1 cytowanego przepisu obowiązuje niezmiennie w tym samym brzmieniu od dnia wejścia w życie, tj. od 1.10.2001 r., o tyle § 2 był nowelizowany aż trzykrotnie.
Pierwsza nowelizacja, która weszła w życie 15.3.2006 r., dokonana w art. 80 pkt 4 ustawy z 8.7.2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa2 poszerzyła wliczanie okresów zatrudnienia, od których zależy wymiar urlopu dodatkowego, o okresy „zatrudnienia (…) w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na stanowisku radcy”.
Druga nowelizacja, która weszła w życie 1.1.2008 r., dokonana w art. 6 pkt 2 ustawy z 29.3.2007 r. o zmianie ustawy o Krajowym Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw3 ograniczyła wliczanie okresów zatrudnienia, od których zależy wymiar urlopu dodatkowego, o okresy „zatrudnienia w sądzie lub prokuraturze na stanowiskach: aplikantów”.
Trzecia nowelizacja, która weszła w życie 5.5.2009 r., dokonana w art. 60 pkt 11 ustawy z 23.1.2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury4 poszerzyła wliczanie okresów zatrudnienia, od których zależy wymiar urlopu dodatkowego, o okresy „zatrudnienia (…) w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na stanowiskach: prezesa, wiceprezesa, starszego radcy (…) Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa”.
Ostatecznie, po wszystkich trzech opisywanych nowelizacjach, art. 92 § 2 SądPowszechU od 5.5.2009 r. obowiązuje w następującym brzmieniu: „§ 2. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu dodatkowego, wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia w sądzie lub prokuraturze na stanowiskach: asesorów, sędziów i prokuratorów, w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na stanowiskach: prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, a także okresy wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub zajmowania samodzielnego stanowiska w organach władzy publicznej, z którym związana była praktyka prawnicza, oraz inne okresy pracy, jeżeli z tytułu tego zatrudnienia przysługiwał zwiększony wymiar urlopu”.
Ze względów praktycznych największą doniosłość ma druga nowelizacja, która rzutuje na uprawnienie do urlopu dodatkowego kilku tysięcy sędziów sądów powszechnych, a zapewne także pewnej liczby sędziów sądów wojskowych5 i sędziów sądów administracyjnych6. Tymczasem pierwsza i trzecia determinują sytuację prawną – być może – pojedynczych osób, które przed objęciem stanowiska sędziowskiego zajmowały określone stanowiska w – istniejącej od zaledwie 4 lat – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Powyższe uwarunkowania przemawiają za skoncentrowaniem rozważań nad wykładnią i skutkami prawnymi właśnie drugiej nowelizacji. Tę szczegółową część wywodu poprzedzi jednak omówienie kwestii, których nowelizacje nie dotknęły.
Wykładnia art. 92 § 1 SądPowszechU
Wykładnia art. 92 § 1 SądPowszechU nie powinna w praktyce nastręczać poważniejszych wątpliwości. Warto dostrzec, że urlop dodatkowy, prawo do którego ów przepis statuuje, jest dodatkowym urlopem wypoczynkowym. W konsekwencji do jego planowania, udzielania, przenoszenia na kolejne lata oraz wypłaty ewentualnego ekwiwalentu za niewykorzystany urlop stosować należy przepisy art. 152–173 KP.
Wykładnia art. 92 § 2 SądPowszechU
Po pierwsze, należy zauważyć i podkreślić, że wliczanie okresów wcześniejszego zatrudnienia (wykonywania zawodu/zajmowania stanowiska) determinuje nie tylko wymiar, ale także nabycie prawa do urlopu dodatkowego.
Po drugie, wliczanie niektórych okresów zatrudnienia (wykonywania zawodu/zajmowania stanowiska) może w praktyce nasuwać trudności. Dla jasności dalszego wywodu warto uporządkować rodzaje aktywności zawodowych, które podlegają wliczaniu:
– okresy zatrudnienia w sądzie lub prokuraturze na stanowiskach: asesorów, sędziów i prokuratorów, w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa na stanowiskach: prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa,
– okresy wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego,
– okres zajmowania samodzielnego stanowiska w organach władzy publicznej, z którym związana była praktyka prawnicza,
– inne okresy pracy, jeżeli z tytułu tego zatrudnienia przysługiwał zwiększony wymiar urlopu.
1. Okresy zatrudnienia w sądzie lub prokuraturze
Omawiany przepis nie ogranicza wliczania jedynie do okresów zatrudnienia w sądach powszechnych. Wobec tego do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu dodatkowego sędziego sądu powszechnego, wliczać należy także okresy zatrudnienia na stanowiskach asesorów i sędziów w sądach wojskowych i administracyjnych – i vice versa.
2. Okresy wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego
Wątpliwości może nasuwać wykładnia zwrotu wykonywanie zawodu. Rysują się tutaj co najmniej dwie możliwe interpretacje. Zgodnie z pierwszą, okresami wykonywania zawodu są wszystkie okresy pozostawania w korporacji zawodowej (bycia wpisanym na listę) adwokatów, radców prawnych, niezależnie od tego, czy w tych okresach adwokat, radca prawny rzeczywiście swój zawód wykonywał. Zgodnie z drugą, należy brać pod uwagę [...]