Abstrakt

W praktyce wiele wątpliwości budzi możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia, czyli przed upływem terminu, na jaki została zawarta. Jest to istotne zwłaszcza dla pracodawców, którzy z upływem czasu przestają się już obawiać działań konkurencyjnych ze strony swych byłych pracowników.

Umowa terminowa

Podkreślić należy, że umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy została ukształtowana przez KP jako umowa terminowa. Wymóg wskazania czasu, przez jaki ma obowiązywać zakaz konkurencji, wynika wprost z treści art. 101² § 1 KP. Strony takiej umowy muszą więc ustalić z góry czas jej trwania. Brak takiego postanowienia powoduje, że umowę taką traktuje się jako nieistniejącą. Nie jest więc możliwe wprowadzenie go do umowy w późniejszym okresie, w trakcie obowiązywania zakazu¹. Przepisy KP nie przewidują możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji w drodze jednostronnych czynności stron. Co do zasady umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia powinna zatem obowiązywać przez okres, na jaki strony ją zawarły.

Niemożność samowolnego odstąpienia

W razie braku odmiennych postanowień umownych pracodawca nie może samodzielnie odstąpić od umowy, a w szczególności od obowiązku wypłaty odszkodowania. Pracodawcy nie służy bowiem uprawnienie do jednostronnego rozwiązania umowy z uzasadnieniem, że nie obawia się już konkurencji ze strony pracownika i zwolnienia się w ten sposób z obowiązku wypłaty odszkodowania².

Częste błędy popełniają pracodawcy, powołując się na treść art. 101² § 2 KP, w myśl którego zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem oznaczonego w niej terminu, jeśli pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania lub gdy ustały przyczyny uzasadniające taki zakaz (np. gdy przedsiębiorstwo pracodawcy zostało zlikwidowane lub zaprzestało działalności w zakresie objętym zakazem). Otóż pamiętać należy, że przepis ten dotyczy tylko ustania „zakazu konkurencji”, czyli zobowiązania pracownika do powstrzymywania się od określonego rodzaju działalności konkurencyjnej. Pojęcie „zakaz konkurencji” zostało bowiem wyraźnie zdefiniowane w art. 101¹ § 1 KP i oznacza zobowiązanie pracownika do powstrzymywania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz świadczenia pracy w ramach stosunków pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Z dosłownego brzmienia art. 101² § 2 KP wynika zatem, że w razie ustania przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji albo w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania pracownik może podjąć określoną w umowie działalność konkurencyjną. Inny skutek w takiej sytuacji nie następuje, co oznacza, że pracownik nadal zachowuje roszczenie o odszkodowanie. Tak też zauważył SN w uchwale z 11.4.2001 r.³, wskazując, że w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta, a pracownik zachowuje roszczenie o odszkodowanie. Podobne stanowisko zajmował wcześniej SN w wyroku z 17.11.1999 r.⁴, podnosząc, że ustanie obowiązywania zakazu konkurencji (art. 101² § 2 KP) dotyczy tylko zobowiązania, jakie przyjął na siebie pracownik w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania. W związku z tym, także wtedy, gdy zakaz konkurencji ustał wskutek np. ujawnienia przez pracodawcę informacji technologicznych objętych dotąd zakazem, pracodawca jest dalej zobowiązany do wypłaty odszkodowania przewidzianego w umowie, jeśli strony nie przewidziały w tym zakresie innej regulacji. Ponadto w razie braku odmiennych postanowień umownych jednostronne oświadczenie pracodawcy o zwolnieniu pracownika od uzgodnionego w umowie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie zwalnia go z obowiązku wypłaty odszkodowania w okresie i wysokości wskazanej w tej umowie.

Wcześniejsze rozwiązanie

Odstępstwa od zasady związania stron ustalonym terminem mogą wynikać tylko z treści ich umowy. Oznacza to, że umowa ta może być rozwiązana przed upływem terminu tylko wtedy, gdy strony przy jej zawieraniu uzgodniły dopuszczalność jej rozwiązania czynnościami jednostronnymi lub gdy w czasie trwania zakazu konkurencji (obowiązywania umowy) porozumieją się w tej kwestii. Strony mogą więc zawrzeć porozumienie, na mocy którego ustalą, że od konkretnej daty umowa o zakazie konkurencji straci moc, albo wprowadzić zapisy przewidujące inne sposoby jej wcześniejszego rozwiązania. Wskazywał na to również SN w wyroku z 2.9.2009 r.⁵, stwierdzając, że dopuszczalne jest wcześniejsze ustanie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na skutek umówienia się stron w sprawie odstąpienia od umowy lub warunku rozwiązującego.

Strony umowy o zakazie konkurencji mogą więc przy jej zawieraniu wprowadzić do niej zapisy np. [...]