Abstrakt

W niniejszym opracowaniu autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytanie, czy przepisy zawarte w art. 241¹³ § 2 KP wyłączają, czy też nie stosowanie ustawy z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników¹, a zatem czy są, czy też nie są samodzielną i autonomiczną podstawą prawną stosowania wypowiedzeń zmieniających.

Uwagi wstępne

W Nr 1 Monitora Prawa Pracy z 2010 r. ukazał się artykuł Krzysztofa Malika pt. Dopuszczalność stosowania przepisów o zwolnieniach grupowych w następstwie wypowiedzenia układu zbiorowego pracy, stanowiący próbę odpowiedzi na pytanie, czy pracodawca jest zobowiązany do wszczęcia procedury zwolnień grupowych w sytuacji wypowiedzenia układu zbiorowego pracy. Autor wpisuje swoje rozważania w spór pomiędzy pracodawcami a związkami zawodowymi i opowiada się za stanowiskiem SN zawartym w wyroku z 17.5.2007 r.², w świetle którego ZwolGrupU stosuje się także do wypowiedzenia zmieniającego (art. 1 ust. 1 ZwolGrupU w zw. z art. 42 § 1 KP). Wprawdzie orzeczenie to – czego nie dostrzegł autor – dotyczy wykładni przepisów w zakresie transferu pracowników (art. 241⁸ KP), niemniej może także mieć (i ma) odpowiednie zastosowanie w przypadku wypowiedzenia układu zbiorowego pracy.

Każdy ma prawo do swego stanowiska, ale niepokój budzi to, że zarówno Autor, jak i SN w cyt. wyroku z 17.5.2007 r. pominęli zupełnym milczeniem fakt, że w przypadku dokonania wypowiedzeń zmieniających (czy to w trybie art. 241⁸ KP, czy w następstwie wypowiedzenia układu zbiorowego) ma zastosowanie art. 241¹³ § 2 zd. 2 KP, co oznacza, że nie obowiązują wtedy przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków takiej umowy. W uchwale (7) z 29.9.2006 r.³ stwierdzono bowiem, że „przepis art. 241¹³ § 2 zd. drugie KP ma zastosowanie do wypowiedzenia wynikających z układu zbiorowego pracy warunków umowy o pracę w razie rozwiązania tego układu, także wtedy, gdy nie został on zastąpiony nowym układem zbiorowym pracy ani regulaminem wynagradzania”.

Przepis art. 241¹³ § 2 KP stanowi, że postanowienia układu zbiorowego pracy (a także regulaminu wynagradzania – art. 77² § 5 KP odwołujący się do tego przepisu) mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę i nie mają wtedy zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków takiej umowy. Powstaje zatem zasadniczy problem, czy przepisy zawarte w art. 241¹³ § 2 KP wyłączają, czy też nie stosowanie ZwolGrupU, a zatem czy są, czy też nie samodzielną i autonomiczną podstawą prawną stosowania wypowiedzeń zmieniających.

Przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków

W doktrynie i orzecznictwie wątpliwości budzi kwestia zakresu pojęcia „przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków”. W części doktryny prawa pracy⁴ można się spotkać ze stanowiskiem, że art. 241¹³ § 2 KP nie stanowi samodzielnej podstawy prawnej dokonywania wypowiedzeń zmieniających i w związku z tym zastosowanie mają także przepisy ZwolGrupU, przy czym odmowa przyjęcia przez pracownika nowych warunków płacy nie może być traktowana jako współprzyczyna rozwiązania stosunku pracy, a w ślad za tym takiemu pracownikowi przysługuje stosowna odprawa pieniężna. W wyroku z 17.5.2007 r., który, jak wcześniej zaakcentowaliśmy, w ogóle nie odnosi się do przepisu art. 241¹³ § 2 KP, stwierdzono expressis verbis, że ZwolGrupU stosuje się także do
wypowiedzenia zmieniającego, niezawarcie zaś porozumienia lub niewydanie regulaminu, o których mowa w art. 3 ZwolGrupU, powoduje nabycie przez pracownika roszczeń przewidzianych w art. 45 KP.

W wyroku SN z 14.2.2006 r.⁵ podkreślono, że do wypowiedzenia zmieniającego warunków pracy i płacy, wynikających z rozwiązania układu zbiorowego pracy nie stosuje się przepisów o szczególnej ochronie stosunku pracy oraz w odniesieniu do umowy zawartej na czas nieokreślony o zasadności wypowiedzenia (art. 45 § 1 KP) i konsultacji związkowej (art. 38 § 1 KP), z tym że pracodawca związany jest przepisami o równym traktowaniu pracowników i ich niedyskryminowaniu (art. 32 i 33 Konstytucji oraz art. 11², 11³, 18^3a i 18^3c KP) oraz zakazem czynienia z prawa wypowiedzenia użytku w sposób sprzeczny z zasadami zawartymi w art. 8 KP. Z kolei w uzasadnieniu uchwały SN z 4.1.2008 r.⁶ zaakcentowano, że zwrot ten dotyczy „ograniczenia dopuszczalności” w sensie prawnym, a nie potocznym, w którym za ograniczenie pracodawcy w dokonaniu wypowiedzenia można uznać na przykład obowiązek zachowania formy pisemnej, wskazania pracownikowi przyczyny wypowiedzenia, czy pouczenia o sposobie i terminie odwołania do sądu. Przepis stanowi o „dopuszczalności wypowiadania”, czego przeciwieństwem jest „niedopuszczalność wypowiadania”, czyli jego zakaz. Ponieważ jednak przepis odnosi się do „ograniczenia dopuszczalności”, to chodzi w nim nie tylko o bezwzględne zakazy wypowiadania, ale także o [...]