Abstrakt

Podmiot przestępstwa z art. 219 KK nie został określony precyzyjnie. Kwestia ta wraz z rozwojem pozapracowniczych form zatrudnienia będzie nabierać coraz większego znaczenia.

W niniejszym opracowaniu autor podejmuje próbę interpretacji art. 219 KK, czyli sformułowania odpowiedzi na pytanie, czy sprawcą wykonawczym przestępstwa może być tylko płatnik składek na ubezpieczenie społeczne, czy również inne osoby, które wykonują czynności w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, niezwiązane z podmiotem zatrudniającym.

Uwagi wstępne

Przestępstwo z art. 219 KK jest przestępstwem indywidualnym właściwym, którego sprawcą może być jedynie osoba zobowiązana do zgłaszania danych z zakresu ubezpieczeń społecznych¹.

Przepis art. 219 KK zamieszczono w rozdziale XXVIII zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową”. W przepisie tym penalizacją objęte są zachowania osób wykonujących czynności w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które nie zgłaszają wymaganych danych albo zgłaszają nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość.

Z uwagi na tytuł rozdziału, rodzajowym przedmiotem ochrony występku z art. 219 KK są prawa osób wykonujących pracę zarobkową do otrzymania świadczeń z ubezpieczeń społecznych w należnej wysokości². W doktrynie przyjmuje się, że poza indywidualnym interesem osoby wykonującej pracę zarobkową do otrzymania świadczeń z ubezpieczeń społecznych art. 219 KK chroni również dobro ogólne, jakim jest prawidłowe funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych oraz wiarygodność dokumentów³. Indywidualnym przedmiotem ochrony w omawianym przepisie są m.in. prawa pracowników, zleceniobiorców, funkcjonariuszy publicznych itd. Poza zakresem ochrony omawianego przepisu pozostają natomiast prawa osób niewykonujących pracy zarobkowej, np. osób bezrobotnych czy wolontariuszy.

Podmiot przestępstwa

Występek z art. 219 KK jest przestępstwem indywidualnym właściwym, o szczególnym sprofilowaniu znamienia podmiotowego. Sprawcą może być osoba, na której ciąży prawny obowiązek zgłoszenia danych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Mając na uwadze, że na sprawcy przestępstwa z art. 219 KK ciążyć ma obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego wymaganych danych, w celu ustalenia kręgu potencjalnych podmiotów przestępstwa należy sięgnąć do regulacji prawa ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia danych ciąży na płatniku składek na ubezpieczenie społeczne, którego definicję zawiera przepis art. 4 pkt 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych⁴. Przepis ten wymienia osoby zobowiązane do dokonywania zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i odprowadzania składek, zaliczając do nich m.in.:

– pracodawcę;

– podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

– ubezpieczonego zobowiązanego do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne;

– osoby prowadzące pozarolniczą działalność – w stosunku do osób współpracujących przy prowadzeniu tej działalności; w stosunku do określonej grupy ubezpieczonych – ZUS.

Na tym tle pojawia się zagadnienie, czy podmiotem omawianego przestępstwa może być osoba wykonująca pracę zarobkową, uprawniona do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych.

W. Wróbel jest zdania, że osoba taka [...]