Abstrakt

Problematyka odpowiedzialności pracowników za naruszenie tajemnicy bankowej ma ogromne znaczenie nie tylko dla banków i osób w nich zatrudnionych, ale również dla beneficjentów tej tajemnicy. Zagadnienie to jest szczególnie aktualne w związku z nasilającą się na przestrzeni ostatnich lat globalizacją w wymiarze informacyjnym oraz postępującym rozwojem technologii ułatwiającymi zdobywanie i przepływ informacji. Wskazane zjawiska zagrażają nie tylko tajemnicy bankowej, ale również prywatności w ogóle. Zależność ta nie powinna zaskakiwać, ponieważ obowiązki poufności bankowej i poszanowania sfery prywatnej (w tym autonomii informacyjnej) są ze sobą ściśle powiązane. Tajemnica bankowa stanowi bowiem środek ochrony prywatności, co wpływa na określenie zasad odpowiedzialności za jej naruszenie.

W niniejszym artykule autorka porusza kwestię relacji pomiędzy tajemnicą bankową a sferą prywatną jednostki. W tym kontekście analizuje problematykę odpowiedzialności – przede wszystkim odszkodowawczej – za naruszenie tej tajemnicy przez pracowników banku.

Tajemnica bankowa a prywatność

Prywatność definiowana jest w bardzo różnorodny sposób. Utożsamia się ją ze stanem ograniczonej dostępności, której elementami są tajemnica, anonimowość i samotność¹. Wskazuje się również, że stanowi ona swoistą autonomię informacyjną, gdyż prawo do niej oznacza możliwość samodzielnego określenia przez dany podmiot (nie tylko przez osobę fizyczną), kiedy, gdzie i jaka informacja na jego temat może zostać przekazana innym². Autonomia ta jest w analogiczny sposób rozumiana przez TK, który uznał ją za uprawnienie do samodzielnego decydowania o ujawnianiu innym informacji dotyczących swojej osoby, jak również prawo do ich kontrolowania, jeżeli znajdują się w dyspozycji innych podmiotów³. Prywatność pojmowana bywa również jako stan, w którym zapoznanie się z osobą lub sprawami jej życia osobistego jest ograniczone⁴, lub też jako wolność jednostki od nieuzasadnionego rozgłosu i podawania do publicznej wiadomości jej prywatnych spraw⁵.

Na gruncie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności prywatność jest uznawana za jedno z praw podstawowych⁶. Jest ujmowana bardzo szeroko⁷. Nie ogranicza się jej do sfery uczuć – dotyczy różnego rodzaju stosunków międzyludzkich, rozciąga się na zróżnicowane relacje społeczne⁸, w tym m.in. związane z działalnością zawodową lub biznesową⁹. W konsekwencji sferą prywatną objęte są również informacje uzyskane w ramach kontaktów pomiędzy bankiem, jego pracownikami a klientami. Okoliczność, że dane dotyczące sytuacji majątkowej jednostki, w tym m.in. posiadanych przez nią rachunków bankowych (i podobnych) oraz dokonywanych transakcji, stanowią element prywatności, potwierdził ponadto TK¹⁰. W orzecznictwie sądów apelacyjnych oraz SN za informacje objęte autonomią informacyjną, a więc prywatne, uznano dane określające stan zadłużenia danej osoby oraz wysokość otrzymywanego przez nią wynagrodzenia¹¹.

Prowadzi to do konstatacji, że informacje, które stanowią przedmiot tajemnicy bankowej (a więc dane – co do zasady – natury ekonomicznej), są jednocześnie objęte sferą prywatną jednostki, a samą tajemnicę bankową należy uznać za jednego ze strażników dobra osobistego, jakim jest prywatność¹².

Pracowniczy obowiązek poufności

Pracownicy stanowią jedną z kategorii podmiotów objętych obowiązkiem zachowania tajemnicy bankowej. Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy z 29.8.1997 r. Prawo bankowe¹³, oprócz banków oraz podmiotów, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, obowiązek poufności spoczywa bowiem na osobach zatrudnionych przez bank, a więc m.in. na osobach fizycznych związanych z bankiem stosunkiem pracy, bez względu na podstawę jego nawiązania¹⁴.

Zobowiązanym do zachowania tajemnicy bankowej jest każdy pracownik banku, a nie tylko ten, który zajmuje się obsługą klientów¹⁵. Przyjęcie wniosku przeciwnego byłoby sprzeczne nie tylko z wykładnią językową art. 104 ust. 1 PrBank¹⁶, ale również z jego wykładnią celowościową, nakazującą – przede wszystkim z uwagi na ścisły związek pomiędzy powinnością milczenia a sferą prywatną jednostki – zapewnienie informacjom konfidencjonalnym jak najpełniejszej ochrony.

Zakresem tajemnicy bankowej są objęte natomiast te informacje, które stanowią treść czynności bankowej oraz wszystko to, o czym bank powziął wiadomość w związku z tą czynnością – poczynając od etapu poprzedzającego zawarcie umowy¹⁷. Tajemnicą objęte są więc wszelkie dane indywidualizujące czynność bankową, sam fakt dokonania czynności bankowej, a nawet przystąpienia do negocjacji.

Przepisy PrBank chronią nie tylko dane, które są odzwierciedlone w treści samej czynności prawnej. Użycie zwrotu „wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej” rozszerza zakres przedmiotowy powinności milczenia na wiadomości, które są związane z czynnością bankową, a które zostały uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania lub wykonywania przez bank umowy. Takie szerokie definiowanie zakresu informacji podlegających ochronie nazwane zostało przez przedstawicieli doktryny prawa bankowego zasadą maksymalizmu¹⁸.

Naruszenie tajemnicy bankowej

Aby mówić o odpowiedzialności pracownika za naruszenie tajemnicy bankowej, musi dojść do czynu sprzecznego z normą wywiedzioną z art. 104 ust. 1 PrBank. Może to być przekazanie informacji konfidencjonalnych podmiotowi, który nie jest uprawniony do ich żądania, lub podmiotowi, który co prawda jest uprawniony do ich żądania, ale który nie wystąpił o ich ujawnienie¹⁹, włączając w to przypadki ujawnienia informacji ponad zakres żądania. W każdej ze wskazanych sytuacji ujawnienie tajemnicy bankowej może nastąpić nie tylko wprost, ale również pośrednio, przez różne formy wypowiedzi, sugerujące istnienie określonych faktów konfidencjonalnych²⁰.

Do naruszenia tajemnicy bankowej może dojść również przez [...]