Abstrakt

W niniejszym opracowaniu autorka szczegółowo omawia potrącenia oraz inne sposoby zmniejszania wynagradzania pracowników, które zostały uregulowane w Kodeksie Pracy.

Uwagi ogólne

Kwestię potrącenia oraz innych sposobów zmniejszania wynagradzania pracowników reguluje KP. Zgodnie z ogólną zasadą pomniejszenie przez pracodawcę wynagrodzenia pracownika (potrącanie i odliczanie) jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych ustawowo, w szczególności w art. 87 KP i nast. Zgodnie z orzeczeniem SN z 11.6.1980 r.¹, zakład pracy może potrącać bez zgody pracownika tylko ściśle określone należności wymienione wyczerpująco w art. 87 § 1 KP i nast.

Poniżej zostaną kolejno omówione przypadki dotyczące dokonywania potrąceń oraz odliczeń z wynagrodzenia pracownika, a mianowicie:

– potrącanie (odliczenie) należności wypłaconych pracownikowi przez pracodawcę i podlegających zwrotowi (tj. potrącanie wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia oraz zaliczek),

– potrącanie innych należności (potrącanie należności stwierdzonych tytułem wykonawczym oraz należności z tytułu kar porządkowych),

– potrącenie za zgodą pracownika.

Potrącenie (odliczenie) należności wypłaconych pracownikowi przez pracodawcę i podlegających zwrotowi

Niekiedy pracodawca wypłaca pracownikowi świadczenia związane ze stosunkiem pracy, które następnie podlegają zwrotowi na rzecz pracodawcy. Pracodawca ma prawo potrącić tego rodzaju należności z wynagrodzenia pracownika wyłącznie w przypadkach określonych prawem.

Poniżej zostaną omówione następujące sytuacje:

– możliwość potrącenia (odliczenia) wynagrodzenia za okres nieobecności,

– możliwość potrącenia nadpłaconego wynagrodzenia,

– możliwość zmniejszenia wynagrodzenia za pracę wadliwie wykonaną,

– możliwość potrącenia wypłaconych zaliczek na wydatki.

1. Odliczanie wynagrodzenia za okres nieobecności

Z wynagrodzenia za pracę odlicza się w pełnej wysokości kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 KP). Istota „odliczenia” polega na możliwości zmniejszenia przez zakład pracy kwoty wynagrodzenia pracownika podlegającej wypłaceniu w danym miesiącu o wynagrodzenie wypłacone mu w poprzednim terminie płatności za czas nieobecności w pracy, za który wynagrodzenie mu nie przysługuje².

Odliczenia są dopuszczalne tylko w odniesieniu do wynagrodzenia bezpodstawnie wypłaconego za okres nieobecności w pracy. Pracodawca może je odliczyć tylko w najbliższym terminie wypłaty przypadającym bezpośrednio po tej bezzasadnej wypłacie³.

Pracodawca może dokonać takiego odliczenia bez zgody pracownika⁴. Jeżeli jednak minie najbliższy termin płatności, to nienależnie wypłacone wynagrodzenie może być potrącone jedynie za zgodą pracownika. W sytuacji gdy pracownik odmawia jej wyrażenia, pracodawca może dochodzić zwrotu tego wynagrodzenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. W szczególności mają tu zastosowanie art. 405, 409 i 410 KC w zw. z art. 300 KP, z których wynika, że ten kto uzyskał nienależne świadczenie, jest obowiązany do jego zwrotu.

Zdaniem SN pracownik otrzymujący wynagrodzenie z góry powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu (odliczenia) wynagrodzenia w razie niewykonywania pracy w okresie, za który mu je wypłacono⁵. Sprawa, w której wydano cytowany wyrok, dotyczyła pracowników wynagradzanych z góry, którzy otrzymali wynagrodzenie, a następnie przystąpili do strajku. W związku z tym, że wynagrodzenie za okres strajku nie przysługuje, wypłacone wynagrodzenie stanowiło nienależne świadczenie. W takim przypadku możliwe jest dokonanie odliczenia wynagrodzenia w terminie następnej wypłaty. Jeśli pracodawca nie skorzysta z uprawnienia do odliczenia, może co najwyżej [...]