Abstrakt

Uchwalona przez Sejm 1.7.2009 r. ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców¹ wprowadziła szereg mechanizmów normatywnych mających w swych założeniach służyć liberalizacji systemu prawa pracy. Zmiany dotyczą m.in. mechanizmów zawierania umów o pracę na czas określony i właśnie ich analizie zostanie poświęcone niniejsze opracowanie. Ma ono jednak charakter przyczynkowy, nie pretenduje więc do kompleksowego omówienia wszystkich pojawiających się w tej materii problemów. Sygnalizuję w nim jedynie niektóre wątpliwości interpretacyjne.

Uwagi wstępne

Przyjęte obowiązującej od 22 sierpnia br. w AntyKryzU regulacje budzą istotne wątpliwości, co może skutkować znacznymi trudnościami w ich praktycznym stosowaniu. Uwaga ta odnosi się zarówno do płaszczyzny podmiotowej, jak i przedmiotowej, ale także temporalnej. Punktem wyjścia do dalszych rozważań będzie konstatacja, że postanowienia art. 13 AntyKryzU nie do końca korelują z mechanizmami obowiązującymi w KP². Konieczne jest zatem w ramach wykładni uspójnienie obu tych regulacji.

Zakres podmiotowy

Kwestia podmiotów objętych zakresem AntyKryzU wymaga bliższej analizy. De lege lata nie budzi wątpliwości stwierdzenie, że postanowienia art. 13 AntyKryzU mają zastosowanie do pracodawców mających przejściowe trudności finansowe w rozumieniu art. 3 ust. 1 AntyKryzU. Ustęp 2 tego artykułu rozszerza stosowanie art. 13 AntyKryzU także na pozostałych przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej³. Oznacza to, że przepis ten ma zastosowanie do wszystkich kategorii przedsiębiorców prowadzących we własnym imieniu działalność gospodarczą. W tym kontekście normatywnym a contrario uprawnionym wydaje się więc być zapatrywanie, że nie ma on zastosowania do innych kategorii pracodawców. Należy przy tym podkreślić, że ze względu na szczególny charakter norm AntyKryzU. Jej przepisy zgodnie z dyrektywą exceptiones non sunt extendendae nie mogą być stosowane do innych kategorii podmiotów niż te explicite w niej wyliczone. Przyjęcie tego rodzaju opcji interpretacyjnej oznacza, że u wszystkich innych pracodawców niż przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 SwobodaGospU w kwestii zawierania umów o pracę na czas określony w dalszym ciągu obowiązują regulacje określone w art. 25¹ KP. Wyrażonego poglądu nie zmieniają postanowienia art. 35 ust. 1 AntyKryzU, ponieważ ów przepis ma zastosowanie wyłącznie do podmiotów określonych w tej ustawie. Wynika to expressis verbis z art. 3 ust. 1 AntyKryzU, który stanowi, że przepisy ustawy stosuje się wyłącznie do przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 SwobodaGospU.

Ustanowiony w AntyKryzU dualizm normatywny w zakresie przesłanek i skutków zawierania umów o pracę na czas określony budzi wątpliwości z punktu widzenia zgodności z art. 32 Konstytucji. Notabene jeszcze poważniejsze zastrzeżenia w świetle konstytucyjnej zasady równości nasuwa dyferencjacja przedsiębiorców przyjęta w art. 3 AntyKryzU. Sformułowane w pkt 1 ust. 1 tego artykułu kryteria różnicowania są arbitralne i nie uwzględniają specyfiki działalności w warunkach spowolnienia gospodarczego w wielu branżach przemysłu i usług, które cechuje wolniejsza, lecz dłuższa niż 3-miesięczna degresja wolumenu sprzedaży. Tego rodzaju ustawowa dyskryminacja niektórych przedsiębiorców i ich pracowników w zakresie wypłat i zwrotu świadczeń z funduszy publicznych wydaje się niekonstytucyjna.

Wracając do postanowień art. 3 ust. 2 AntyKryzU, należy wskazać na jeszcze jedną wątpliwość interpretacyjną. Ów przepis w zakresie umów o pracę na czas określony odsyła wyłącznie do art. 13 AntyKryzU, pomijając niewątpliwie doniosłe dla ich funkcjonowania art. 34 i art. 35 AntyKryzU. Na tym tle powstaje zatem problem, czy do umów o pracę na czas określony zawieranych przez innych przedsiębiorców niż ci mający status znajdujących się w przejściowych trudnościach finansowych mają zastosowanie wskazane wyżej przepisy intertemporalne. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia nie jest jednoznaczne. Trudności wynikają z faktu, że art. 3 ust. 2 jako przepis szczególny nie powinien być rozszerzająco interpretowany. Jednakże zastosowanie tego rodzaju restrykcyjnej wykładni prowadziłaby do zaistnienia obiektywnej luki prawnej. Kierując się więc ogólnymi zasadami wykładni tekstów prawnych, zgodnie z którymi niedopuszczalna jest interpretacja przepisów prowadząca do tworzenia obiektywnych luk prawnych, w tej materii należy więc zastosować argumentację a completudine, akcentującą konieczność stosowania kompleksowej wykładni w ramach jednego aktu prawnego. W tym kontekście uprawnioną jawi się więc interpretactio extensiva art. 3 ust. 2 AntyKryzU dopuszczająca – także do kategorii przedsiębiorców nie znajdujących się w przejściowych trudnościach – stosowanie regulacji intertemporalnych określonych w art. 34 ust. 2 i art. 35 ust. 1 i 2. W tym przypadku mamy bowiem do czynienia z normą obiektywnie węższą niż to konieczne do jej prawidłowego stosowania (minus dixie quam voluit). Uniformizacja w płaszczyźnie czasowej statusu przedsiębiorców w zakresie zawierania umów o pracę na czas określony ma swe uzasadnienie także w ogólnej regule harmonizacji regulacji normatywnych w ramach jednego aktu prawnego. Przy analizie omawianego zagadnienia należy też brać pod uwagę generalny charakter norm intertemporalnych, co uwzględnia w zaproponowanej tutaj opcji interpretacyjnej znaczenie argumentu a rubrica.

Ograniczenia w stosowaniu zatrudnienia terminowego

Kolejnym aspektem wymagającym bliższej analizy są ograniczenia stosowania zatrudnienia terminowego ustanowione w art. 13 AntyKryzU. Punktem wyjścia niebudzącym wątpliwości będzie konstatacja, że maksymalny okres zatrudnienia bądź łączny okres zatrudnienia nie może przekraczać 24 miesięcy. Do polskiego systemu prawa pracy zaimplementowano zatem znany prawodawstwu wspólnotowemu⁴ maksymalny ogólny czas trwania zatrudnienia terminowego. Ów mechanizm stanowi nowość, gdyż dotychczas KP limitował z ograniczoną zresztą skutecznością liczbę kolejno zawieranych umów na czas określony⁵.

W świetle przyjętego w art. 13 AntyKryzU maksymalnego 24-miesięcznego okresu lub łącznego okresu zatrudnienia terminowego istotne znaczenie ma sposób jego obliczania. Jeśli chodzi o datę jego rozpoczęcia, powstaje pytanie, czy będzie to data rozpoczęcia pracy, czy też zawarcia umowy. Dla rozstrzygnięcia tego problemu należy [...]