Abstrakt

Przedsiębiorstwo państwowe jest zasadniczo reprezentowane przez dyrektora. W przypadkach wskazanych w ustawie z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych¹ kompetencja ta może jednak przysługiwać również innym podmiotom.

Przedmiotem niniejszego artykułu jest omówienie zagadnienia reprezentacji przedsiębiorstwa państwowego w stosunkach pracy.

Uwagi wprowadzające

Stosownie do treści art. 3¹ KP za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. Jeżeli natomiast pracodawcą jest jednostka organizacyjna, wówczas czynności z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ nią zarządzający albo inna wyznaczona do tego osoba. Jednostka organizacyjna, która posiada osobowość prawną, działa przez swoje organy stosownie do treści art. 38 KC, natomiast w przypadku jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej o tym, jaka osoba nią zarządza, decyduje przepis prawa (np. ustawa z 7.9.1991 r. o systemie oświaty² stanowi, że szkołę na zewnątrz reprezentuje dyrektor). Może to również wynikać z określonego aktu wewnętrznego pracodawcy, jeżeli przepis prawa pozwala na określenie w tym akcie osoby zarządzającej.

Wyznaczenie oznaczonej osoby do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy może wynikać z:

– przepisu ustawy,

– statutu,

– umowy,

– innej czynności prawnej.

Osoba wyznaczona jest pełnomocnikiem w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Jest ona również z mocy art. 3¹ KP uprawniona do dokonywania czynności faktycznych. Wyznaczenie innej osoby dokonującej czynności z zakresu prawa pracy następuje przez złożenie oświadczenia woli pracodawcy i wyrażenie na to zgody przez tę osobę³.

W przepisach PrzedPańU statuuje się trzy organy przedsiębiorstwa państwowego. Są to: ogólne zebranie pracowników (delegatów), rada pracownicza i dyrektor przedsiębiorstwa.

Powołanie, zawieszenie i odwołanie dyrektora przedsiębiorstwa państwowego

Dyrektor jest organem, który zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na zewnątrz (art. 32 PrzedPańU)⁴. Jest to organ, który dokonuje czynności z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 3¹ KP. Czynności prawne w zakresie stosunku pracy dyrektora przedsiębiorstwa wykonuje organ uprawniony do jego powołania. Organem tym jest bądź organ założycielski, bądź rada pracownicza. Rada pracownicza, dokonując czynności prawnej w zakresie stosunku pracy działa in corpore. Nie jest zatem skuteczne dokonanie takiej czynności przez jednego z jej członków np. przewodniczącego⁵.

Organ powołujący dyrektora przedsiębiorstwa państwowego proponuje warunki pracy i płacy osobom przystępującym do konkursu na to stanowisko. Dyrektora przedsiębiorstwa państwowego powołuje rada pracownicza, z tym że w przedsiębiorstwach nowo organizowanych pierwszego dyrektora powołuje organ założycielski. Organ założycielski powołuje dyrektora również w sytuacji, gdy rada pracownicza przedsiębiorstwa nie uczyni tego w terminie 6 miesięcy. Ponadto organ założycielski powołuje dyrektora w przedsiębiorstwach użyteczności publicznej. W tym ostatnim przypadku radzie pracowniczej przysługuje sprzeciw w trybie art. 63 PrzedPańU. Powołanie dyrektora oznacza nawiązanie z nim stosunku pracy w rozumieniu art. 68 KP⁶.

Akt powołania (jak również odwołania dyrektora przedsiębiorstwa państwowego) nie jest decyzją administracyjną. Nie podlega zatem zaskarżeniu do sądu administracyjnego⁷. Dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się spośród kandydatów wyłonionych w drodze konkursu. Powołanie dyrektora bez przeprowadzenia konkursu jest nieważne. Dyrektor może być zawieszony w czynnościach przez radę pracowniczą na okres niedłuższy niż 6 miesięcy, jeżeli dalsze pełnienie przez niego funkcji zagraża podstawowym interesom przedsiębiorstwa⁸. W takim wypadku na okres zawieszenia rada pracownicza wyznacza tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa. Organ uprawniony do odwołania dyrektora może wyznaczyć tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa również w wypadkach wskazanych w art. 33 ust. 3 i 33a PrzedPańU.

Od decyzji o zawieszeniu dyrektorowi przedsiębiorstwa oraz organowi założycielskiemu służy sprzeciw w trybie art. 63 PrzedPańU. Jego wniesienie nie wstrzymuje jednak wykonania decyzji. Oznacza to, że decyzja rady pracowniczej jest skuteczna z chwilą jej dojścia do dyrektora w taki sposób, że mógł się zapoznać z jej treścią (art. 61 KC). Z tym momentem dyrektor w okresie wskazanym w decyzji (uchwale) traci na rzecz tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa uprawnienia do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników przedsiębiorstwa państwowego.

W PrzedPańU brak jest przepisów określających kompetencje tymczasowego kierownika. Wykładnia funkcjonalna nakazuje jednak przyjąć, że przejmuje on wszystkie uprawnienia dyrektora przedsiębiorstwa.

Zgodnie z uchwałą SN z 9.5.1991 r. tymczasowy kierownik przedsiębiorstwa państwowego jest uprawniony do odwołania zastępcy dyrektora⁹. Ani PrzedPańU, ani inny akt prawny nie wskazują [...]