Abstrakt

Dyrektywa 2008/104/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie pracy tymczasowej z 19.11.2008 r. stanowi pierwsze całościowe unormowanie w zakresie pracy tymczasowej. W niniejszym opracowaniu autorka w szczegółowy sposób omawia tę regulację, a ponadto dokonuje jej porównania z rozwiązaniami przyjętymi w polskiej ustawie.

Uwagi wstępne

Po wielu nieudanych dotąd próbach UE zdołała wprowadzić całościowe unormowanie w zakresie pracy tymczasowej. Praca tymczasowa dotychczas pozostawała bez takiej regulacji prawnej na szczeblu unijnym¹. Należy przypomnieć, że pierwsza inicjatywa w zakresie wprowadzenia dyrektywy dotyczącej pracy tymczasowej pochodzi z lat 80. XX w.². Natomiast we wrześniu 2007 r. podjęto na nowo pracę nad zmienionym projektem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie warunków pracy pracowników tymczasowych z 28.7.2002 r.³. Negocjacje nad tym projektem zostały jednak wstrzymane z uwagi na brak porozumienia partnerów społecznych w odniesieniu do zasady równego traktowania pracownika tymczasowego i definicję pracownika porównywalnego⁴. Zmieniony wniosek w sprawie dyrektywy był przez Radę blokowany 6 lat. W końcu na posiedzeniu 9 i 10.6.2008 r. osiągnięto polityczne porozumienie. Zgodnie z art. 251 ust. 2 traktatu WE Rada formalnie przyjęła wspólne stanowisko 15.9.2008 r.

Pomimo że partnerom społecznym nie udało się zawrzeć porozumienia, w 2000 r. został utworzony sektorowy komitet dialogu społecznego pracy tymczasowej. We wspólnym stanowisku z lutego 2007 r. dotyczącym flexisecurity partnerzy społeczni podkreślali, że konieczne jest odnalezienie prawdziwej równowagi pomiędzy ochroną pracownika tymczasowego i pełnieniem na rynku pracy swojej roli przez agencję pracy tymczasowej. We wspólnym stanowisku z maja 2008 r. na temat projektu dyrektywy w sprawie pracy tymczasowej ponownie podkreślono pozytywną rolę, którą odgrywają agencje pracy tymczasowej⁵.

Od czasu podjęcia negocjacji nad projektem dyrektywy podkreślano, że wprowadzenie regulacji wspólnotowej stało się konieczne z uwagi na to, iż w ostatnim czasie liczba pracowników tymczasowych istotnie wzrosła⁶. Celem było zapewnienie ochrony pracownikom tymczasowym oraz poprawa jakości pracy tymczasowej poprzez stosowanie zasady równego traktowania do pracowników zatrudnianych przez agencje pracy tymczasowej, a także uznanie agencji pracy tymczasowej za pracodawcę. Unormowanie pracy tymczasowej miało skutecznie przyczynić się do tworzenia miejsc pracy i rozwoju elastycznych form zatrudnienia (art. 2 dyrektywy).

Dyrektywa na poziomie wspólnotowym ustanawia zharmonizowane ramy prawne mające na celu ochronę pracowników tymczasowych, przy czym należy podkreślić, że w obrębie UE występują znaczne różnice w korzystaniu z pracy tymczasowej oraz w sytuacji prawnej, statusie i warunkach pracy pracowników tymczasowych. Specyfika zatrudnienia tymczasowego wymagała wprowadzenia odpowiedniej regulacji prawnej uwzględniającej naturę zatrudnienia tymczasowego. Zauważyć trzeba, że dyrektywa przewiduje wymogi minimalne. W prawie krajowym możliwe będzie wprowadzenie odstępstw od unormowania dyrektywy na korzyść pracownika. Wdrażanie dyrektywy nie może jednak stanowić podstawy do uzasadniania obniżenia ogólnego poziomu ochrony pracowników na obszarach objętych jej zakresem (art. 9 dyrektywy).

W dyrektywie zapowiada się weryfikację ograniczeń i zakazów, które mogły zostać dotychczas nałożone na stosowanie i korzystanie z pracy tymczasowej. Istniejace ograniczenia i zakazy mogą zostać uzasadnione, po wejściu w życie dyrektywy, tylko ogólnym interesem dotyczącym w szczególności: ochrony pracowników, wymogów w zakresie bezpieczeństwa i?zdrowia w pracy oraz konieczności zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku pracy i?zapobiegania nadużyciom (pkt 18 preambuły; art. 4 dyrektywy). Podkreślić jednak należy, że przepisy dyrektywy dotyczące ograniczeń lub zakazów odnoszących się do pracy tymczasowej nie naruszają przepisów ani praktyk państw członkowskich zakazujących zastępowania pracowników uczestniczących w strajku pracownikami tymczasowymi (preambuła pkt 6). Przepisy dyrektywy nie naruszają także krajowych wymogów w zakresie rejestracji, licencjonowania, certyfikacji, gwarancji finansowych ani monitorowania działania agencji pracy tymczasowej (art. 4 ust. 4 dyrektywy).

Dyrektywa swoim zakresem obejmuje pracowników zatrudnionych przez agencję pracy tymczasowej na podstawie umowy o pracę lub związanych z tą agencją stosunkiem pracy, których skierowano do pracodawców użytkowników w celu tymczasowego wykonywania pracy pod kierownictwem tych pracodawców użytkowników (art. 1 ust. 1 dyrektywy). Dyrektywa znajdzie zastosowanie do przedsiębiorstw publicznych i prywatnych będących agencjami pracy tymczasowej lub przedsiębiorstwami użytkownikami prowadzącymi działalność gospodarczą, bez względu na to, czy ich działalność jest nastawiona na zysk. Państwa członkowskie mogą jednak postanowić, że niniejsza dyrektywa nie będzie odnosiła się do umów o pracę i stosunków pracy nawiązywanych w ramach określonego publicznego lub wspieranego ze środków publicznych programu szkolenia zawodowego, programu integracji zawodowej lub programu przekwalifikowania zawodowego (art. 1 ust. 3 dyrektywy).

Dyrektywa wprowadza legalne definicje pojęć: pracownik, pracownik tymczasowy, agencja pracy tymczasowej, pracodawca użytkownik, okres skierowania, podstawowe warunki pracy i zatrudnienia. W zakresie pojęcia „pracownika” dyrektywa odsyła do ustawodawstwa krajowego. Przez „pracownika tymczasowego” rozumie pracownika zatrudnionego za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej w celu skierowania go do pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika. Wyłączenie stosowania dyrektywy nie może nastąpić z uwagi na to, że dany przypadek dotyczy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy lub pracownika zatrudnionego na podstawie umowy na czas określony (art. 3 dyrektywy). W dyrektywie uznaje się agencję pracy tymczasowej za pracodawcę pracownika tymczasowego. Z dyrektywy wynika jednak, że jej zakresem objęto zarówno pracodawcę użytkownika, jak i agencje pracy tymczasowej.

Przedmiotem unormowania dyrektywy nie są wszelkie kwestie związane z pracą tymczasową. Państwom członkowskim pozostawiono bowiem pewną swobodę w zakresie unormowania krajowego m.in. w odniesieniu do podstawy nawiązania stosunku pracy z pracownikiem tymczasowym (umowa o pracę na czas określony lub na czas nieokreślony), dopuszczalnego okresu wykonywania pracy tymczasowej, umowy zawieranej przez agencję pracy tymczasowej z pracodawcą użytkownikiem.

Zasada równego traktowania pracownika tymczasowego

Dyrektywa wprowadza bezpośrednie stosowanie zasady równego traktowania pracowników tymczasowych, począwszy od pierwszego dnia okresu skierowania, bez wprowadzania wyjątku dla krótkich okresów skierowania. Jednocześnie przewidziano możliwość [...]