Abstrakt
Ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych1 nastręcza w praktyce wiele problemów. Zawarte w niej regulacje dotyczące kosztów sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy nie precyzują bowiem dostatecznie jasno zasad ich ponoszenia. Niejednokrotnie należy sięgnąć do orzecznictwa sądowego, które wyjaśnia problemy interpretacyjne powstałe na tle stosowania KosztySądU.
Uwagi wstępne
Wskazanie zasad uiszczania kosztów sądowych wymaga uprzedniego wyjaśnienia pojęcia spraw z zakresu prawa pracy. Pojęcie to zostało uregulowane, choć w sposób niewyczerpujący, w art. 476 § 1 KPC.
Zgodnie z przywołanym zapisem sprawami z zakresu prawa pracy są sprawy o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane, o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy, o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy, o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Ponieważ przepis ten reguluje zakres spraw z zakresu prawa pracy w sposób ogólny, w celu jego konkretyzacji należy odwołać się do bogatego w tej kwestii orzecznictwa. Jako przykład można wskazać: wyrok z 19.1.1998 r.2, zgodnie z którym SN uznał, że: „Sprawa o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę (art. 389 i 390 KC w zw. z art. 300 KP) jest sprawą z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 pkt 1 KPC) i nie może być uznana za spór dotyczący ustanowienia nowych warunków pracy i płacy w rozumieniu art. 262 § 2 pkt 1 KP, co prowadziłoby do braku roszczenia materialnoprawnego, a nie do braku drogi sądowej”; postanowienie SN z 16.3.2000 r.3: „Sprawa, w której mianowany nauczyciel akademicki domaga się od szkoły wyższej określonych zachowań w związku z kwestionowaniem sposobu i trybu przeprowadzenia okresowej oceny, o jakiej stanowi art. 104 ustawy z 12.9.1990 r. o szkolnictwie wyższym4, jest sprawą z zakresu prawa pracy”; uchwałę SN z 3.2.1989 r.5: „Roszczeniem związanym ze stosunkiem pracy (art. 476 § 1 KPC) jest także żądanie byłego pracownika odszkodowania dochodzonego od zakładu pracy za utracony dodatek do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach”; uchwałę SN z 9.4.2008 r.6: „Sprawa z powództwa nabywcy wierzytelności przysługującej pracodawcy przeciwko pracownikowi o zwrot nienależnie pobranego wynagrodzenia za pracę jest sprawą z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 KPC)”.
Zasady ponoszenia kosztów sądowych
Przechodząc do omówienia zasad ponoszenia kosztów sądowych z zakresu prawa pracy, należy sięgnąć do dwóch przepisów KosztySądU, a mianowicie art. 35 oraz art. 96 ust. 1 pkt 4.
Wzajemna niejasna relacja przywołanych przepisów została wyjaśniona w uchwale SN z 9.1.2007 r.7, w której wyraźnie stwierdzono, że art. 35 KosztySądU w sposób zupełny reguluje kwestie ponoszenia opłat sądowych i przepisu tego nie należy wiązać z art. 96 ust. 1 pkt 4 KosztySądU, odnoszącego się do zupełnie innej kwestii z dziedziny kosztów sądowych, a mianowicie zwolnienia od kosztów pracownika wnoszącego powództwo.
Uważam jednak, że ustalając zasady ponoszenia kosztów sądowych, należy sięgnąć do obu tych przepisów łącznie. Tylko bowiem ich kompleksowa analiza pozwoli na określenie, czy i w jakiej wysokości pracownik i pracodawca mają obowiązek ponosić koszty sądowe.
Przepis art. 96 ust. 1 pkt 4 KosztySądU nie rozstrzyga bowiem, jakie są wyjątki od obowiązku uiszczania kosztów sądowych przez pracownika, gdyż [...]