Abstrakt

Zgodnie z założeniami ustawodawcy, stosunek pracy stanowi zasadniczą podstawę zatrudnienia członków zarządu w organizacjach spółdzielczych. Charakter pracy świadczonej przez tę kategorię zarządców na tyle odbiega od typowego wzorca stosunku pracy, że można pokusić się o sformułowanie tezy o istnieniu w przypadku członków zarządu spółdzielni nietypowego czy nawet atypowego stosunku pracy. W niniejszym opracowaniu autor dokonuje próby oceny przydatności stosunku pracy do angażowania członków zarządu w organizacjach spółdzielczych.

Uwagi wprowadzające

Podstawową formą angażowania członków zarządu spółdzielni jest stosunek pracy. Z wyjątkiem spółdzielni pracy oraz spółdzielni produkcji rolnej, gdzie obowiązują nieco inne zasady¹, w organizacjach spółdzielczych prawodawca przewidział możliwość wykorzystania wobec członków zarządu dwóch alternatywnie wskazanych pracowniczych podstaw zatrudnienia. Zgodnie z art. 52 § 1 PrSpółU z członkami zarządu zatrudnianymi w spółdzielni rada spółdzielni nawiązuje stosunek pracy – w zależności od powierzonego stanowiska – na podstawie umowy o pracę albo powołania w rozumieniu art. 68 KP². Wskazane unormowanie w sposób jednoznaczny przesądza o tym, że ustawodawca wykluczył możliwość wykorzystania wobec omawianej tu kategorii osób zarządzających pozostałych trzech pracowniczych form zatrudnienia wymienionych w art. 2 KP. Oznacza to, że niedopuszczalne jest stosowanie do zatrudnienia członków zarządu spółdzielni – innych niż spółdzielnie pracy oraz spółdzielnie produkcji rolnej – zarówno aktu mianowania czy wyboru, jak i spółdzielczej umowy o pracę.

Atypowość stosunku pracy członków zarządu organizacji spółdzielczych

Zatrudnianie członków zarządu organizacji spółdzielczych na podstawie stosunku pracy prowadzi do zastosowania wobec tej kategorii osób zarządzających takiego samego reżimu prawnego, jaki obowiązuje w stosunku do ogółu pracowników. Nie sposób jednak nie zauważyć, że specyficzna rola, jaką członkowie zarządu pełnią w strukturze organizacyjnej spółdzielni³, wiążąca się z zakresem ich uprawnień, obowiązków oraz odpowiedzialności wynikających ze stosunku organizacyjnego⁴, regulowanego przepisami PrSpółU oraz statutami organizacji spółdzielczych, prowadzi do istotnej modyfikacji ich stosunku pracy. Charakter pracy świadczonej przez członków zarządu na rzecz spółdzielni na tyle odbiega od typowego wzorca stosunku pracy, że można pokusić się o sformułowanie tezy o istnieniu w przypadku omawianej kategorii osób zarządzających nietypowego czy nawet atypowego stosunku pracy. Przepisy PrSpółU kształtujące status członków zarządu powodują, że niektóre instytucje czy wymogi uregulowane w KP nie mają do nich zastosowania bądź też tracą swoją przydatność jako nieadekwatne wobec swoistości funkcji członka zarządu organizacji spółdzielczej.

Słusznie zresztą zwrócił na to uwagę sam prawodawca, który ustawą z 3.6.2005 r.⁵ istotnie zmodyfikował zasady odpowiedzialności materialnej członków zarządu spółdzielni, odchodząc od reguł wynikających z KP⁶. Do tego momentu PrSpółU, regulując tę odpowiedzialność, odsyłało do pracowniczego reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej. Zgodnie z art. 58 PrSpółU odpowiedzialność członków zarządu spółdzielni oparto na zasadzie winy. W myśl § 2 cytowanego tu artykułu do odpowiedzialności członków zarządu miały odpowiednio zastosowanie przepisy KP o odpowiedzialności materialnej pracowników, bez względu na to, czy członek zarządu był zatrudniony na podstawie stosunku pracy, czy też znajdował się wobec spółdzielni poza jakimkolwiek stosunkiem zatrudnienia⁷. Oznacza to, że [...]