Abstrakt

Przestępstwo popełnione przez pracownika stanowi jedną z przyczyn umożliwiających pracodawcy bezzwłoczne rozwiązanie umowy o pracę. Należy jednak podkreślić, że choć naganne zachowanie pracownika, mające znamiona przestępstwa staje się z reguły powodem utraty zaufania ze strony pracodawcy, to jednak nie w każdym przypadku uprawnia do rozwiązania umowy o pracę w tym trybie. Pracodawca może bowiem rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika tylko wtedy, gdy spełnione zostaną przesłanki określone w przepisach Kodeksu pracy. Potrzeba zachowania przez pracodawcę pewnej ostrożności wynika stąd, że podejmując decyzję o bezzwłocznym rozwiązaniu umowy o pracę, ponosi on za nią odpowiedzialność w tym znaczeniu, że musi się liczyć z określonymi konsekwencjami w razie niespełnienia przesłanek uzasadniających skorzystanie z tego trybu.

Uwagi wstępne

Dla określenia trybu rozwiązania stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia literatura i piśmiennictwo z zakresu prawa pracy posługują się kilkoma pojęciami. Warto przypomnieć, że we wcześniejszej literaturze tryb ten nazywano „wydaleniem z pracy”, co znajdowało uzasadnienie w przypisywanej mu funkcji represyjno-wychowawczej¹. W nowszej literaturze dla określenia trybu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia najczęściej używa się takich pojęć, jak bezzwłoczne, niezwłoczne, względnie natychmiastowe². Nazewnictwo to ściśle nawiązuje do konstrukcji rozwiązania umowy o pracę w tym trybie, a konkretnie do jego skutku polegającego na tym, że jednostronne oświadczenie pracodawcy prowadzi do natychmiastowego rozwiązania istniejącego stosunku pracy.

Nieuzasadnione wydaje się natomiast określanie tego trybu mianem zwolnienia dyscyplinarnego. Pojęcie to mogłoby bowiem sugerować, że chodzi o jedną z kar wynikających z odpowiedzialności dyscyplinarnej, którą notabene ponoszą jedynie określone grupy pracownicze na zasadach przewidzianych w pragmatykach służbowych. Tymczasem rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie nie zostało ujęte w kodeksowym katalogu kar porządkowych (art. 108 KP), a art. 52 § 1 KP traktuje je jako jeden ze sposobów ustania zatrudnienia, choć o charakterze wyjątkowym.

Nie budzi bowiem wątpliwości, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia zostało zastrzeżone dla szczególnych sytuacji. Z uwagi na to, że skutek w postaci utraty pracy z dnia na dzień jest szczególnie dotkliwy dla pracownika, rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie może być dokonane tylko w przypadkach enumeratywnie wymienionych w Kodeksie pracy.

Pracodawca może rozstać się z pracownikiem w trybie bezzwłocznym w dwóch sytuacjach. Wprawdzie w obu chodzi o ochronę jego słusznych interesów, jednak po stronie pracownika występują zasadnicze różnice. W pierwszej bowiem do rozwiązania umowy o pracę w trybie bezzwłocznym dochodzi z winy pracownika, w drugiej natomiast z przyczyn przez niego niezawinionych.

Kodeks pracy dopuszcza bowiem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z uwagi na długotrwałą usprawiedliwioną nieobecność pracownika w pracy (art. 53 KP) oraz ze względu na ciężkie przewinienia pracownika lub inne przyczyny uniemożliwiające dalsze zatrudnianie go na dotychczasowym stanowisku (art. 52 KP). W tym drugim przypadku w grę wchodzą trzy sytuacje, w których zgodnie z art. 52 § 1 KP możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Dotyczy to mianowicie: