Abstrakt

Podstawową przesłanką stosowania przepisów ustawy z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników¹ jest konieczność rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. Zatem nie ma ona zastosowania w sytuacji, gdy przyczyny wypowiedzenia występują po stronie pracownika. Chodzi tu zwłaszcza o całkowitą bądź częściową jego nieprzydatność do pracy albo naganne zachowanie.

Niniejsze opracowanie zawiera szczegółową analizę zakresu uprawnień, jakie przysługują pracownikom w razie tzw. zwolnień grupowych.

Zakres podmiotowy ZwolGrupU

Przepisy ZwolGrupU w sferze podmiotowej mają zastosowanie do wszystkich osób posiadających status pracownika w rozumieniu art. 2 KP. Jedyny wyjątek stanowią pracownicy mianowani (art. 11 ZwolGrupU). Oznacza to, że uprawnienia w niej przewidziane mają też osoby zatrudnione na podstawie powołania (np. dyrektor przedsiębiorstwa państwowego odwołany w trybie art. 70 § 2 KP). Z punktu widzenia obowiązujących norm nie ma znaczenia, czy pracownik świadczy pracę w pełnym, czy też niepełnym wymiarze czasu pracy i czy jest zatrudniony u innego pracodawcy.

Odstępstwo od zasady statuuje art. 6 ustawy z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych². Zgodnie z tym przepisem uprawnień przewidzianych ZwolGrupU nie stosuje się do pracowników tymczasowych. Zgodnie z dyrektywą interpretacyjną esceptiones non sunt escendendae przepis ten jako wyjątkowy nie może być interpretowany rozszerzająco. Oznacza to, że ZwolGrupU stosuje się do „nietymczasowych” pracowników zatrudnianych przez agencje pracy tymczasowej. Na mocy § 7a rozporządzenia Rady Ministrów z 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień osób wykonujących pracę nakładczą³ przepisy ZwolGrup mają zastosowanie do wykonawców.

Uprawnienia z ZwolGrup nie mają natomiast zastosowania wobec osób nieposiadających przymiotu pracownika. Konkretnie rzecz ujmując, chodzi o:

- osoby świadczące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia albo o dzieło),

- funkcjonariuszy służb zmilitaryzowanych świadczących pracę w ramach stosunków administracyjnoprawnych,

- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych.

Zakres przedmiotowy ZwolGrupU

W sferze przedmiotowej ZwolGrupU odnosi się do pracowników, z którymi doszło do rozwiązania stosunku pracy w trybie wypowiedzenia oraz porozumienia stron. Jeśli chodzi o wypowiedzenie, to z argumentu lege non distinquente wywodzę konstatację, iż dyrektywa sformułowana w art. 1 ZwolGrup odnosi się zarówno do wypowiedzenia definitywnego, jak i wypowiedzenia warunków pracy lub/i płacy (zmieniającego). Z kolei, gdy chodzi o porozumienie stron, to uprawnienia ze ZwolGrupU przysługują pracownikowi tylko wówczas, gdy ma ono miejsce z inicjatywy pracodawcy oraz dotyczy co najmniej pięciu pracowników. Oznacza to, że w odniesieniu do mniejszej liczby pracowników zwalnianych za porozumieniem przepisy ZwolGrup nie mają zastosowania.

Analogiczna sytuacja występuje w innych przypadkach ustania stosunku pracy (np. rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia bez winy pracownika - art. 53 KP). Dotyczy to także wygaśnięcia stosunku pracy, i to niezależnie od tego, czy następuje to wskutek upływu czasu, na jaki umowa była zawarta, czy też z powodu ukończenia pracy, dla której wykonania umowa została zawarta.

Prawo do odprawy

Pracownikowi, z którymi rozwiązano stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, na podstawie art. 8 ZwolGrupU przysługują świadczenia pieniężne. Odprawa przewidziana w tym przepisie stanowi jednorazową rekompensatę na niezawinioną utratę miejsca pracy. Należy się ona w razie [...]