Abstrakt

Opracowanie przedstawia zasadnicze założenia ustawy z 7.4.2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. Szczególną uwagę poświęcono powoływaniu i kompetencji rad pracowników, jak również ich znaczeniu dla zbiorowych stosunków pracy. Ustawa nakłada się na dotychczasowe przepisy prawa pracy, co powoduje wiele wątpliwości interpretacyjnych dotyczących zwłaszcza relacji pomiędzy radą pracowników a związkami zawodowymi bądź dotychczasowymi pozazwiązkowymi przedstawicielami pracowników. Artykuł interpretuje niektóre niejasne sformułowania ustawy, wskazując na brak konsekwencji ustawodawcy. Autor podaje też w wątpliwość trafność niektórych rozwiązań ustawowych.

Przedstawicielstwo pracowników

Prawo pracowników do informacji i konsultacji wynika z dyrektywy 2002/14/WE¹, którą z ponadrocznym opóźnieniem implementuje ustawa z 7.4.2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (dalej jako: IiKPracU). Najbardziej wyraźnym następstwem wdrożenia dyrektywy jest obowiązek ustanowienia stałego przedstawicielstwa pracowniczego u pracodawców, u których nie działają związki zawodowe. W myśl art. 10 dyrektywy państwo członkowskie, które w chwili jej wejścia w życie nie ma ogólnego, stałego, ustawowego systemu informacji i konsultacji pracowników ani ogólnego, stałego, ustawowego systemu przedstawicielstwa pracowników w miejscu pracy, zapewniającego reprezentację pracowników dla tego celu, może w okresie przejściowym ograniczyć stosowanie postanowień krajowych wdrażających dyrektywę². Wynika z tego pośrednio, iż takie przedstawicielstwo musi działać u wszystkich pracodawców zatrudniających określoną dyrektywą liczbę pracowników³. Bez tego nie jest bowiem możliwe dopełnienie obowiązku informacji i konsultacji. Inaczej też niż przy tworzeniu związków zawodowych nie jest to pozostawione uznaniu pracowników⁴. W polskich warunkach za reprezentację, o której mówi dyrektywa 2002/14 mogą być uznane związki zawodowe. Wynikający z niej obowiązek ustanowienia stałego i ogólnego systemu przedstawicielstwa pracowniczego odnosi się więc tylko do zakładu pracy, w którym nie działają związki. Ustawa idzie dalej i wprowadza go u wszystkich pracodawców wykonujących działalność gospodarczą i zatrudniających co najmniej 50 pracowników (przejściowo do marca 2008 r. - 100 pracowników)⁵.

Uzgodnienie projektu ustawy

Projekt IiKPracU został uzgodniony pomiędzy partnerami społecznymi w ramach Komisji Trójstronnej⁶. Związki zawodowe zrezygnowały z żądania ograniczenia utworzenia przedstawicielstwa pracowniczego tylko do tych zakładów, w których one nie działają. W zamian przyznano im w zakładach, w których działają, prawo powoływania tego przedstawicielstwa (muszą jednak zrzeszać co najmniej 7 lub 10% pracowników). W razie utworzenia takiego związku zawodowego u danego pracodawcy IiKPracU wyraźnie przewiduje rozwiązanie przedstawicielstwa wszystkich pracowników (po 6 lub 12 miesiącach), co pośrednio oznacza jego powołanie przez związek gdyż działa ono u wszystkich wymienionych pracodawców.

Partnerzy społeczni uzgodnili też, że IiKPracU obejmie pracodawców zatrudniających powyżej 50 pracowników, chociaż pierwotny projekt rządowy dotyczył także mniejszych - powyżej 20 pracowników. Nie zwiększa to obciążenia małych i średnich firm, co stanowi jeden z celów europejskiego prawa pracy⁷. Za takim rozwiązaniem przemawia również i to, że art. 3 dyrektywy 2002/14 nie przesądza o wielkości pracodawcy, lecz stanowi tylko o przedsiębiorstwie (50 pracowników) lub zakładzie (20 pracowników), co jednak nie przystaje do warunków polskich⁸.

Powoływanie rad pracowników

Przewidziane w IiKPracU przedstawicielstwo nosi nazwę rady pracowników i składa się z 3, 5 lub 7 osób, w zależności od liczby pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy, odpowiednio do 250, 500 lub więcej pracowników. Rada jest [...]