Abstrakt
Omówienie europejskiego zbiorowego prawa pracy, które jest celem niniejszego opracowania, zamknie cykl artykułów wskazujących, w jakich dziedzinach prawo europejskie w ogóle znajduje zastosowanie, a w jakich jest to wyłączna domena prawa krajowego.
Swoboda tworzenia i przystępowania do organizacji zawodowych
Oprócz indywidualnego prawa pracy1 istnieją również istotne z punktu widzenia ustawodawstw krajowych europejskie regulacje zbiorowego prawa pracy2. Pierwszą z nich jest przyjęta w 1989 r. niewiążąca Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników, która w dużej mierze opiera się na konwencjach MOP3. Zapewnia ona wszystkim pracodawcom i pracownikom UE swobodę tworzenia i przystępowania do organizacji zawodowych dla ochrony interesów ekonomicznych i socjalnych. Prawo to gwarantuje również negatywną wolność, tzn. prawo nieprzystępowania do takich organizacji bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji osobistych i zawodowych. Oprócz tego daje ono możliwość prowadzenia negocjacji zbiorowych i zawierania układów zbiorowych, a w przypadku niedojścia do porozumienia również prowadzenia szczególnych działań, np. strajków (te ostatnie jednak z zastrzeżeniem zobowiązań wynikających z przepisów krajowych i układów zbiorowych). W celu ułatwienia rozwiązania sporów związanych z pracą zobowiązuje ona państwa członkowskie do wspierania, ustalania i korzystania z procedur pojednawczych, mediacyjnych i arbitrażowych4.
Dodatkowo należy wskazać, iż art. 2 pkt 6 Protokołu w sprawie Polityki Społecznej z Maastricht (obecnie art. 117 pkt 6 Traktatu Amsterdamskiego) wyłączył z kompetencji prawa europejskiego problematykę zasad zrzeszania się, strajku i lokautu. W ostatnim jednak czasie tak rygorystyczne podejście zostało złagodzone, bowiem Karta Praw Podstawowych Unii zawarta w projekcie konstytucji dla Europy przyjętej 29.10.2004 r. w art. II-72 każdemu gwarantuje prawo do swobodnego stowarzyszania się w sprawach związkowych.
Prawo wtórne UE
Wskazane wyżej ograniczenia nie oznaczają jednak, że problematyka zbiorowego prawa pracy jest zupełnie poza obszarem zainteresowań Unii. Należy bowiem podkreślić, że w trzech dziedzinach zbiorowe stosunki pracy zostały uregulowane w prawie wtórnym UE. Są to: układy zbiorowe pracy, partycypacja pracownicza oraz dialog społeczny zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym.
1. Układy zbiorowe pracy
Na mocy aktów statutowych UE jej organy powinny promować zawieranie układów zbiorowych na szczeblu europejskim. Opierając się na tych postanowieniach, 31.10.1991 r. zawarty został w Brukseli układ [...]