Abstrakt
W niniejszym opracowaniu zostaną omówione przepisy określające powstanie i ustanie ubezpieczenia chorobowego agentów, zleceniobiorców oraz osób z nimi współpracujących. W praktyce kwestie te budzą wiele pytań i wątpliwości. Pominięte zostaną natomiast zagadnienia związane z imiennymi raportami miesięcznymi, zasiłkiem chorobowym, świadczeniem rehabilitacyjnym, zasiłkiem wyrównawczym i świadczeniami przysługującymi z tytułu urodzenia dziecka oraz macierzyństwa.
Uwagi wprowadzające
Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych1, obok ubezpieczenia emerytalnego, rentowego oraz z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wypadkowego), wymienia także ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa. Zakres podmiotowy ubezpieczenia chorobowego jest dość ograniczony. Ubezpieczeniem tym obligatoryjnie objęci są wyłącznie pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz osoby odbywające służbę zastępczą. Nieco szerszy zasięg ma ubezpieczenie chorobowe o charakterze fakultatywnym. Wśród podmiotów, które podlegają temu ubezpieczeniu w sposób dobrowolny, SysUbSpołU wymienia w szczególności osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu, oraz osoby z nimi współpracujące (art. 11 ust. 2 SysUbSpołU). Problematyka ubezpieczenia chorobowego jest bardzo obszerna. Obejmuje bowiem regulacje przewidziane zarówno w SysUbSpołU, dotyczące przede wszystkim praw i obowiązków ubezpieczonych oraz płatników, zasady rozliczania składek, jak i w ustawie z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa2.
Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu
Artykuł 11 ust. 2 SysUbSpołU stanowi, że dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. Z przepisu tego wyraźnie wynika, że agentom, zleceniobiorcom, osobom z nimi współpracującym przysługuje prawo przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, o ile z tytułu umowy cywilnoprawnej lub współpracy w sposób obligatoryjny objęci są ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. A contrario agenci, zleceniobiorcy oraz z nimi współpracujący, którzy na podstawie art. 9 SysUbSpołU nie podlegają w ogóle ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym lub objęci są tymi ubezpieczeniami w sposób dobrowolny, nie mają możliwości przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego3.
Zgodnie z uregulowaniem przewidzianym w art. 14 ust. 1 SysUbSpołU osoba, która zamierza przystąpić do ubezpieczenia (w tym także agent, zleceniobiorca, osoba z nimi współpracująca), powinna wystąpić do organu rentowego ze stosownym wnioskiem. Objęcie ubezpieczeniem następuje od dnia wskazanego we wniosku. Termin ten nie może być wcześniejszy od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Jednocześnie w art. 14 ust. 1a SysUbSpołU legislator zastrzega, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego zostanie dokonane w ustawowym terminie. Według art. 36 ust. 4 SysUbSpołU obowiązek w tym zakresie powinien być zrealizowany w ciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczenia. W odniesieniu do agentów, zleceniobiorców termin ten biegnie od [...]