Abstrakt
Wraz z pojawieniem się zatrudnienia tymczasowego w większym rozmiarze muszą zostać rozstrzygnięte podstawowe problemy zbiorowych stosunków pracy z udziałem pracowników tymczasowych. Jest to problematyka nieznana dotychczas polskiemu zbiorowemu prawu pracy. Podstawowe problemy wynikają zaś stąd, że polskie prawo nie reguluje odrębnie nawet węzłowych zagadnień zbiorowych stosunków pracy pracowników tymczasowych. Tak więc należy postawić pytanie, czy obecnie obowiązujące regulacje prawne są odpowiednio dostosowane do zbiorowych stosunków pracy tymczasowej.
Niniejsze opracowanie dotyczy wybranych, zdaniem Autora najważniejszych, problemów zbiorowych stosunków pracy z udziałem pracowników tymczasowych.
Wprowadzenie
W ciągu ostatnich lat wyraźnie wzrosła rola nietypowych rodzajów zatrudnienia. Wśród nich szczególne znaczenie ma zatrudnianie pracowników tymczasowych. Rozwój tej formy nietypowego zatrudnienia spowodował konieczność wprowadzenia w życie regulacji prawnej tego zjawiska. W początkowym okresie funkcjonowanie agencji pracy tymczasowej nie było poddane reglamentacji prawnej. Po próbach szczątkowego regulowania tej kwestii w Kodeksie pracy weszła w życie ustawa z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych1.
Problematyka zatrudnienia tymczasowego jest od dawna uwzględniona w regulacjach prawa międzynarodowego i europejskiego. Należy tu przede wszystkim wymienić konwencję MOP Nr 181/1997 z 1997 r.2 i związane z nią zalecenie Nr 188/1997 o prywatnych agencjach zatrudnienia oraz dyrektywę EWG Nr 91/383 z 1991 r. dotyczącą uzupełnienia środków poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników pozostających w stosunku pracy na czas określony oraz tymczasowo. Oprócz wyżej wymienionych zarówno w prawie międzynarodowym, jak i europejskim obowiązuje wiele innych aktów związanych z funkcjonowaniem agencji zatrudnienia i czasowym zatrudnianiem pracowników3.
Regulacje prawne - tak międzynarodowe, jak i polskie - koncentrują się na zagadnieniach funkcjonowania agencji pracy tymczasowej oraz wzajemnych relacjach pomiędzy agencją, pracodawcą użytkownikiem i pracownikiem tymczasowym. Wiele miejsca poświęca się takim zagadnieniom, jak na przykład bezpieczeństwo i higiena pracy, zakaz dyskryminacji czy inne uprawnienia pracownika tymczasowego. Są to niewątpliwie problemy bardzo złożone i istotne zarazem. Generalnie jednak dotyczą one stosunków o charakterze indywidualnym. Natomiast wraz z pojawieniem się zatrudnienia tymczasowego w większym rozmiarze muszą również zostać rozstrzygnięte podstawowe problemy zbiorowych stosunków pracy z udziałem pracowników tymczasowych.
Prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych
Konwencja MOP Nr 181/1997 zawiera zobowiązanie państw członkowskich do zastosowania niezbędnych środków w celu odpowiedniej ochrony pracowników zatrudnionych przez agencje pracy tymczasowej w zakresie, między innymi, wolności zrzeszania się i rokowań zbiorowych. Nie ulega też wątpliwości, że prawo unijne, choć nie reguluje wprost tego problemu, to gwarantuje pracownikom prawo do zrzeszania się w związki zawodowe i do rokowań zbiorowych4. Natomiast dyrektywa Nr 91/383 wyraźnie przewiduje zakaz mniej korzystnego traktowania pracowników zatrudnionych na czas określony niż na czas nieokreślony. Na tej podstawie można więc stwierdzić, że zarówno prawo międzynarodowe, jak i unijne traktuje pracowników tymczasowych na równi z pozostałymi, co musi oznaczać potwierdzenie ich prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych, a w konsekwencji do prowadzenia rokowań zbiorowych.
Zakres podmiotowy prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych jest uregulowany w art. 2 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych5. Przepis ten przyznaje pełne prawo koalicji wszystkim6 pracownikom. Oznacza to, że prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają także pracownicy zatrudnieni na podstawie umów terminowych, a więc również pracownicy tymczasowi.
Można więc jednoznacznie stwierdzić, że polskie przepisy ZwZawU gwarantują pracownikom tymczasowym pełne prawo koalicji związkowej. Jednak permanentna czasowość wykonywanego zatrudnienia oraz to, że pracowników tych łączy umowa o pracę z agencją, a praca jest wykonywana na rzecz innego podmiotu, wymaga rozważenia, jak to prawo [...]