Abstrakt
Radca prawny może świadczyć pomoc prawną również w ramach stosunku pracy. Jest to jednak specyficzny rodzaj wykonywania pracy, chociażby z uwagi na kwestie podporządkowania pracownika pracodawcy, ustalania miejsca i czasu pracy, korzystania z prawa do urlopu wypoczynkowego.
W niniejszym opracowaniu Autorzy szczegółowo przedstawiają zasady, na jakich radca prawny wykonuje swój zawód w ramach umowy o pracę.
Uwagi wprowadzające
Radca prawny może wykonywać swój zawód, będący zawodem zaufania publicznego w rozumieniu art. 18 ust. 1 Konstytucji RP, w różnych formach. Są one określone w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych1.
Jedną z nich jest wykonywanie zawodu radcy prawnego w ramach stosunku pracy (stosunku służbowego). Forma ta - kiedyś dominująca, niemalże wyłączna - utraciła swoją pozycję, niemniej jednak jej udział jest nadal znaczący i można pokusić się o stwierdzenie, że będzie się utrzymywał na obecnym poziomie. Ta forma jest bowiem coraz częściej spotykana również u przedsiębiorców, szczególnie dużych, którzy uznają, że obsługa prawna ich interesów sprawowana przez radcę prawnego zatrudnionego na etacie najpełniej gwarantuje im jej profesjonalizm. Wykonywanie zawodu radcy prawnego w tej formie ma miejsce - i należy przypuszczać, że będzie mieć - przede wszystkim w administracji publicznej (rządowej i samorządowej), u innych państwowych osób prawnych oraz u dużych pracodawców funkcjonujących w różnych formach organizacyjnych. Nie oznacza to, że inne jednostki organizacyjne nie korzystają i nie będą korzystać z tej formy pomocy prawnej świadczonej przez radców prawnych.
Po nowelizacji z 1997 r. RadPrU przestała być ustawą o organizacji i wykonywaniu obsługi prawnej objętych nią jednostek organizacyjnych, a stała się ustawą o ustroju tego zawodu, a więc o warunkach i zasadach jego wykonywania. Odnosi się ona w całej rozciągłości do wykonywania zawodu również w formie stosunku pracy, a także w stosunku służbowym. Znalazło to odzwierciedlenie w:
- zapisie zawartym w art. 8 ust. 5 („stosunek służbowy”, „pełnienie służby”, „uposażenie”);
- skreśleniu przepisów wyłączających zastosowanie przepisów o charakterze ochronnym do radców prawnych zatrudnionych „w organach państwowych” bądź „w organach administracji państwowej”;
- zmianie treści art. 75, który przed nowelizacją zawierał upoważnienie dla Rady Ministrów i ministrów do określenia zakresu stosowania przepisów RadPrU do radców prawnych wykonujących zawód w jednostkach organizacyjnych podległych niektórym ministrom. Obecnie przepis ten odsyła do uregulowań zawartych w odrębnych ustawach tylko w zakresie nieokreślonym RadPrU. Te odrębne ustawy mogą więc stanowić wyłącznie regulację uzupełniającą w stosunku do RadPrU.
Ustawa o radcach prawnych a Kodeks pracy i ustawy odrębne
Wykonywanie zawodu radcy prawnego w ramach stosunku pracy oznacza, że radca jest poddany podwójnej regulacji prawnej. Po pierwsze, RadPrU, Zasadom Etyki Radcy Prawnego oraz przepisów innych aktów normatywnych wydanych przez organy samorządu zawodowego odnoszących się do wykonywania tego zawodu, a po drugie, ustawodawstwu prawa pracy, a w szczególności Kodeksowi pracy. W przypadku wykonywania przez radcę prawnego zawodu w tej formie w administracji publicznej będzie on [...]