Abstrakt
Przepis art. 1672 KP regulujący tzw. urlop na żądanie pracownika jest niejasny i budzi wiele wątpliwości w praktyce. W niniejszym opracowaniu Autorka podejmuje próbę wyjaśnienia takich zagadnień prawa urlopowego, jak termin udzielenia urlopu, zasada urlopu nieprzerwanego, plan urlopów, przesunięcie urlopu wypoczynkowego i odwołanie pracownika z urlopu, zasada proporcjonalności, zasady współżycia społecznego i zasada społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa oraz urlop w okresie wypowiedzenia.
Uwagi ogólne
Przepis art. 1672 KP wprowadza instytucję urlopu na żądanie pracownika jako specjalny tryb udzielania części urlopu wypoczynkowego wynoszącej nie więcej niż cztery dni w każdym roku kalendarzowym. Kierując się wykładnią gramatyczną art. 168 KP in fine oraz art. 163 § 1 KP, gdzie dwukrotnie zawarte jest stwierdzenie, iż urlop na żądanie stanowi część urlopu wypoczynkowego, przyjąć należy identyczność jego charakteru prawnego z urlopem wypoczynkowym oraz to, że nie jest on samodzielną instytucją prawną. Prowadzi to następnie do wniosku, że po pierwsze, nie jest to urlop dodatkowy, powiększający w każdym roku kalendarzowym wymiar urlopu pracownika o cztery dni, a po drugie, powinien on podlegać takim samym zasadom prawa urlopowego jak każdy urlop wypoczynkowy - przede wszystkim ma służyć regeneracji sił fizycznych i psychicznych pracownika. Nie można przyjąć, że ta część urlopu wypoczynkowego ma inny cel do spełnienia. Zmieniałoby to jego charakter prawny, co z kolei pomniejszałoby wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika o cztery dni w każdym roku kalendarzowym, ustanawiając jednocześnie nową instytucję prawną, np. płatnego zwolnienia przeznaczonego na inny cel niż wypoczynek. Taka interpretacja powyższego przepisu nie wydaje się możliwa, choć regulacja prawna urlopu na żądanie sugeruje przeznaczenie tych czterech dni na inny cel niż wypoczynek (krótki czas, możliwość wykorzystania po jednym dniu, termin wskazany przez pracownika).
W literaturze można spotkać jednoznaczny pogląd na ten temat: iż ratio legis tego urlopu zasadniczo nie spełnia podstawowej funkcji prawa do wypoczynku, natomiast z punktu widzenia jego przeznaczenia niewiele się on różni od zwolnienia okolicznościowego, o którym mowa w art. 188 KP1. Nie można podzielić tego poglądu, bowiem nie znajduje on właściwej podstawy normatywnej2. Polskie prawo urlopowe nie przewiduje wprawdzie mechanizmów, których zadaniem byłoby sprawdzenie, czy pracownik przeznacza urlop na wypoczynek, czy też nie. Zasady prawa urlopowego stwarzają tylko gwarancję realizacji celu urlopu wypoczynkowego, jakim jest regeneracja sił po całorocznej pracy, nie egzekwują tego jednak od pracownika.
Urlop na żądanie określany jako część urlopu wypoczynkowego charakteryzuje się jednak pewnymi odmiennościami, bowiem przepisy regulują w stosunku do niego odmiennie dwie kwestie. Po pierwsze, urlopu tego nie obejmuje się planem urlopów (art. 163 § 1 KP), a po drugie, nie dotyczy go [...]