Abstrakt

Uwagi wstępne

Ta przekonywająco umotywowana i wszechstronnie rozważająca problem uchwała zasługuje na pełne poparcie. Podjęto ją w starym stanie prawnym i zawarto w niej szereg uwag krytycznych pod adresem ówczesnych unormowań. Zostały one jednak przez prawodawcę zlekceważone lub przeoczone i nowe przepisy³ nie różnią się zasadniczo od starych.

Stan prawny

Jak wiadomo pracownikowi w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę przysługuje roszczenie o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 45 § 1 KP). Zgodnie z art. 45 § 2 KP Sąd Pracy może nie uwzględnić zgłoszonego przez pracownika żądania uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli jest ono niemożliwe lub niecelowe i orzec zamiast tego o odszkodowaniu.

Na podstawie § 14 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12.12.1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (dalej jako: stare rozporządzenie w sprawie opłat) stawka minimalna w sprawach o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne oraz w sprawach o przywrócenie do pracy wynosiła 50 zł, natomiast stawka minimalna w sprawach o odszkodowanie inne niż za wypadek przy pracy równa była 75% stawki obliczonej od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy (§ 14 ust. 1 pkt 2). Regulacje te bez zasadniczych zmian przeniesiono do Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.9.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (dalej jako: nowe rozporządzenie w sprawie opłat radców prawnych) oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.9.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (dalej jako: nowe rozporządzenie w sprawie opłat adwokatów). Odpowiednikiem § 14 starego rozporządzenia jest § 11 nowego rozporządzenia w sprawie opłat radców prawnych oraz § 12 nowego rozporządzenia w sprawie opłat adwokatów (przepisy te są identycznie sformułowane w obydwu nowych aktach prawnych). Paragrafy 11 i 12 (odpowiednio) obydwu nowych rozporządzeń w ust. 1 pkt 1 stanowią, każdy, że stawka minimalna za prowadzenie spraw o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy wynosi 60 zł; natomiast w ust. 1 pkt 2 przewidują, że stawka minimalna za prowadzenie spraw o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż za wypadek przy pracy wynosi 75% stawki obliczonej od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy.

Zaistniałe wątpliwości

Wątpliwości powstałe na gruncie wyżej przytoczonych przepisów, które dały asumpt do podjęcia analizowanej uchwały, zostały przestawione SN w formie pytania prawnego przez SO w Ś. Jak wspomniano, z art. 45 KP wynikają dla pracownika 2 alternatywne roszczenia: o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywrócenie pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Pracownik może wybierać pomiędzy nimi i w toku postępowania nawet kilkakrotnie zmieniać żądanie pozwu. Z językowej wykładni starego rozporządzenia w sprawie opłat wynikałoby, że w razie wytoczenia powództwa o przywrócenie do pracy koszty zastępstwa procesowego należy ustalać wedle § 14 ust. 1 pkt 1, natomiast przy żądaniu odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę podstawą ustalenia wysokości kosztów zastępstwa powinien być § 14 ust. 1 pkt 2. Od wyboru żądania dokonanego przez pracownika nie zależy jednak ani rodzaj sprawy (jest to zawsze odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę), ani też jej zawiłość czy wymagany nakład pracy pełnomocnika. Mimo to zgodnie z dosłownym brzmieniem wspomnianych przepisów różnica pomiędzy wysokością kosztów zastępstwa procesowego mogła być w tych sprawach znaczna. SO zwrócił też uwagę na zagadnienie, czy – wobec dopuszczalności modyfikowania przez pracownika jego żądania – dla kosztów zastępstwa procesowego istotne jest roszczenie zgłoszone w chwili udzielania pełnomocnictwa przez stronę, czy też roszczenie ostateczne. Jak zauważono, obydwa rozwiązania mogłyby prowadzić do wniosków absurdalnych. W związku z powyższym SO w Ś. zaproponował taką interpretację przepisów starego rozporządzenia w sprawie opłat, zgodnie z którą odszkodowanie z § 14 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia nie obejmowałoby odszkodowania alternatywnego wobec uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy. W konsekwencji, w sprawach wszczynanych na skutek odwołania pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę zawsze podstawą ustalenia stawki minimalnej powinien być przepis § 14 ust. 1 pkt 1 starego rozporządzenia, niezależnie od tego, czy pracownik żąda uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, czy odszkodowania.

SN zgodził się co do zasady z zapatrywaniem SO w Ś. w szczególności podkreślił, iż roszczenia o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne (lub o przywrócenie do pracy) oraz roszczenie o odszkodowanie są nie tylko alternatywne, ale także ekwiwalentne zarówno na gruncie prawa materialnego, jak i procesowego. W konsekwencji w obydwu przypadkach wynagrodzenie pełnomocnika powinno być ustalane według tych samych zasad. Jak należy wnosić z końcowego fragmentu uzasadnienia uchwały, SN przyjął, iż niezależnie od wyboru roszczenia stosować należało stawkę minimalną z § 14 ust. 1 pkt 1 starego rozporządzenia.

Jednocześnie SN zdecydowanie skrytykował rozwiązania przyjęte w analizowanych przepisach. Jak wskazano, w większości przypadków w sprawach o prawa majątkowe wysokość wynagrodzenia pełnomocnika była odniesiona do wartości przedmiotu sprawy, natomiast stawki minimalne zostały ustalone w wysokości stałej co do zasady dla spraw niemajątkowych albo takich, w których nie można ustalić wartości przedmiotu sprawy. Tymczasem sprawy o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy są również sprawami o prawa majątkowe, a wartość ich przedmiotu ustala się zgodnie z art. 23¹ KPC (równa jest ona najczęściej 12--krotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika). Uzasadnienie uchwały kończy się zdecydowanym postulatem zmiany omawianych przepisów.

Konkluzje

Po pierwsze, wydaje się, że SN, uznając sporne przepisy za wadliwe, odrzucił ich wykładnię językową i zdecydował się zastosować wykładnię funkcjonalną. Przepisy były przy tym [...]