Abstrakt

W prawie polskim model pracodawcy nie został ściśle określony. W praktyce mamy bowiem do czynienia z konstrukcją pracodawcy wewnętrznego, która budzi liczne wątpliwości.

W niniejszym opracowaniu Autor dokonuje szczegółowej analizy tej problematyki i wskazuje właściwy jego zdaniem kierunek zmian legislacyjnych.

Uwagi wstępne

Konstrukcja pracodawcy wewnętrznego należy niewątpliwie do najbardziej specyficznych rozwiązań funkcjonujących w polskim prawie pracy. Znajduje ona oparcie w zarządczym modelu pracodawcy, wiążącym podmiot zatrudniający ze sferą zarządzania określoną jednostką organizacyjną - zakładem pracy - bez względu na charakter uprawnień, jakie przysługują zarządzającemu wobec takiej jednostki. Rozwiązanie to, charakterystyczne dla poprzedniego ustroju społeczno-gospodarczego, nie tylko powoduje daleko idące komplikacje praktyczne i prawne na gruncie prawa krajowego, lecz może również prowadzić do niezgodności z prawem wspólnotowym. Jakkolwiek bowiem dyrektywy z zakresu prawa pracy zazwyczaj nie definiują samodzielnie pojęcia pracodawcy, w niektórych przypadkach wyraźnie odsyłając do wewnętrznych porządków prawnych¹, to jednak ochrona przyznawana pracownikom pozostaje w związku z podmiotem, z którego majątku realizowane są świadczenia na rzecz osób zatrudnionych. Niektóre akty prawa wspólnotowego, definiując pracodawcę, mówią wyraźnie o osobie fizycznej lub prawnej². W rezultacie sama konstrukcja pojęcia pracodawcy może sprawiać, że w niektórych przypadkach polskie przepisy nie będą w pełni realizowały celów zakładanych przez prawodawcę wspólnotowego³.

Pojęcie pracodawcy wewnętrznego

Pojęcie pracodawcy wewnętrznego należy do sfery języka prawniczego, nie jest natomiast używane przez samego ustawodawcę. Składają się na nie dwa elementy:

- podmiotowość w sferze stosunków pracy (przymiot pracodawcy),

- niesamodzielność majątkowa (charakter wewnętrzny).

Pracodawca wewnętrzny jest więc przede wszystkim podmiotem, który w swoim imieniu może zatrudniać pracowników, jednak nie posiada własnego majątku i funkcjonuje w ramach innej jednostki organizacyjnej lub osoby prawnej. Chociaż więc może być stroną stosunków pracy, nie posiada osobowości prawnej i odrębnego majątku.

1. Państwowe i komunalne jednostki organizacyjne

W rezultacie zgodnie z powyższym pracodawcami wewnętrznymi są także organizmy w pewnym sensie samodzielne, lecz działające w imieniu osób prawnych, jakimi są Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego. Jako pracodawców wewnętrznych należy więc traktować różnego rodzaju jednostki sektora finansów publicznych, w tym szkoły⁴, urzędy⁵ czy wreszcie sądy⁶. Trudno byłoby przyjąć, że podmiot, który nie posiada osobowości prawnej i działa na bazie majątku innej osoby prawnej, nawet jeśli w jej ramach korzysta z dużej autonomii, jest pracodawcą samodzielnym, a nie wewnętrznym.

Oczywiście można się zastanawiać, czy pozbawienie Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego przymiotu pracodawcy jest rozwiązaniem słusznym, biorąc pod uwagę, że są one osobami prawnymi, z których majątku realizowane są należności pracownicze. Pomimo istniejących [...]