Abstrakt

Zachodzące współcześnie procesy marginalizacji i izolacji osób i rodzin stają się poważnymi problemami społecznymi. Trudna sytuacja materialna oraz bezrobocie powodują frustrację, brak aktywności zawodowej i niechęć do uczestniczenia w życiu lokalnych społeczności. Poza tym można obserwować różne przypadki marginalizacji dokonywanej przez społeczeństwo, np. odrzucanie ludzi chorych psychicznie, bezdomnych¹, byłych więźniów. Rolą państwa jest zapobieganie procesom społecznego wyobcowania. Władze publiczne powinny nie tylko zwalczać materialne ubóstwo, ale również poprzez pracę socjalną, usługi i inne formy pomocy pobudzać aktywność osób zagrożonych społecznym wykluczeniem oraz zwiększać ich integrację ze środowiskiem lokalnym i zawodowym².

W niniejszym opracowaniu Autorka omówi instytucję zatrudnienia socjalnego, która ma m.in. umożliwiać wypełnianie powyższych zadań.

Pojęcie zatrudnienia socjalnego

Zatrudnienie, a więc stosunek łączący pracodawcę z pracownikiem, może być analizowane w różnych kontekstach - przede wszystkim w aspekcie prawnym, ekonomicznym i społecznym. Społeczna rola zatrudnienia umożliwia poprawę warunków materialnych społeczności, przyczynia się do jej rozwoju, realizuje postulat solidarności ludzkiej i sprawiedliwości społecznej. W wymiarze indywidualnym zatrudnienie oprócz korzyści materialnych służy rozwojowi osobowości człowieka. Brak pracy stanowi zagrożenie dla tych wartości, stąd też zatrudnienie jest przedmiotem ingerencji ze strony państwa, co odbywa się głównie poprzez tworzenie przepisów prawa. Jest to jednak trudny proces, wymagający uwzględnienia wielu czynników - takich jak np. interesy pracodawców, potrzeba ochrony pracowników, zasada wolności gospodarczej i wolnej konkurencji, wydolność systemu ubezpieczeń - oraz wielu innych problemów społecznych, a często również politycznych. Ze względu na formy i zasięg ingerencji państwa w omawianą dziedzinę można wyróżnić zatrudnienie: gwarantowane, wolnorynkowe, służbowe i socjalne³.

Zatrudnienie gwarantowane wyrażane jest przez zasadę prawa do pracy. Państwo powinno zapewnić pracę każdej osobie, która jest do niej zdolna i jej potrzebuje. W tym rodzaju zatrudnienia jest ona łatwo dostępna. Zatrudnienie gwarantowane jest typowe dla ustroju socjalistycznego -­ państwo steruje nim poprzez gospodarkę centralnie planowaną.

Dla kontrastu, zatrudnienie wolnorynkowe kieruje się przede wszystkim określonymi regułami ekonomicznymi. To popyt i podaż je kształtują i wpływają na liczbę oraz treść zawieranych stosunków pracy. Rola państwa ogranicza się tu do niezbędnej ochrony pracy wynikającej z przepisów prawa.

Zatrudnienie służbowe wiąże się z wykonywaniem służby, a jego podstawą jest z reguły mianowanie. Wstąpienie do służby jest dobrowolne, ale wymaga przyjęcia określonych prawem warunków, w tym silnego podporządkowania przełożonemu.

Natomiast w zatrudnieniu socjalnym [...]