Abstrakt
W konsekwencji niesolidny podwykonawca (jako dłużnik) powinien generalnemu wykonawcy (wierzycielowi) zwrócić pełne koszty zleconego wykonawstwa zastępczego, a więc ponieść ciężar ekonomiczny wykonanych za niego prac i poniesionych wydatków, w tym także w zakresie podatku od towarów i usług wykazanego przez wykonawcę zastępczego. Gdyby bowiem wykonał swoje zobowiązania wobec generalnego wykonawcy, ten nie zostałby obciążony kwotą tego podatku, a zatem należność ta stanowi element świadczenia odszkodowawczego od dłużnika na rzecz wierzyciela. W konsekwencji nie ma podstaw do tego, aby generalny wykonawca w takich okolicznościach korzystał z prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktury wykonawcy zastępczego, skoro do zrekompensowania mu tej kwoty zobowiązany jest niesolidny podwykonawca. (...) podatek wynikający z faktury wystawionej przez wykonawcę zastępczego na rzecz generalnego wykonawcy, z tytułu usługi wykonanej za niesolidnego podwykonawcę, nie podlega odliczeniu na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług.
Wyrok NSA z 6.7.2017 r., I FSK 2173/15
Z uzasadnienia: Wyrok sądu I instancji i przedstawiony przez ten sąd tok postępowania przed organami.Wyrokiem z 12.8.2015 r. w sprawie I SA/Sz 781/15 WSA w Szczecinie oddalił skargę J.D. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z 4.3.2015 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług.Przedstawiając stan faktyczny sprawy, sąd I instancji podał, że skarżąca we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji indywidualnej w przedmiocie podatku od towarów i usług wskazała, iż prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wykonawstwa robót budowlanych i w tym zakresie udziela inwestorowi gwarancji. Skarżąca zleca poszczególne prace wyspecjalizowanym firmom budowlanym. Podwykonawcy zobowiązani są w okresie gwarancyjnym do naprawy usterek. Na okoliczność zabezpieczenia wykonania naprawy ewentualnych usterek podwykonawcy wnoszą kaucję gwarancyjną. Większość podwykonawców po zgłoszeniu usterek przez skarżącą przystępuje do ich usunięcia. W niektórych przypadkach podwykonawcy nie wyrażają woli usunięcia usterek, co tym samym oznacza przyzwolenie na zlecenie wykonania zastępczego. W umowie skarżącej z podwykonawcami ujęty jest zapis, zgodnie z którym do usuwania wad i usterek podwykonawca zobowiązuje się przystępować niezwłocznie, najpóźniej w ciągu dwóch dni od daty uzyskania informacji o wadzie, a prace naprawcze musi wykonać nie później niż w ciągu 14 dni od daty przystąpienia do usuwania usterek. W przypadku niedotrzymania przez podwykonawcę terminu Skarżąca może bez wyznaczenia dodatkowego terminu powierzyć wykonanie napraw gwarancyjnych innemu wybranemu przez siebie wykonawcy, na koszt i ryzyko podwykonawcy. Wykonawca zastępczy wystawi na rzecz wnioskodawcy, jako podatnik podatku od towarów i usług, fakturę tytułem zleconego przez skarżącą usunięcia usterek. Skarżąca w związku z poniesieniem kosztów związanych z usunięciem usterek ma prawo potrącenia z kaucji gwarancyjnej kwoty powstałej z tytułu wykonania zastępczego. Zarówno skarżąca, jak i inwestor, są czynnymi podatnikami podatku od towarów i usług. Wobec powyższego skarżąca zapytała:• czy w związku z otrzymaną od wykonawcy zastępczego fakturą VAT, dokumentującą naprawę usterek, skarżącej będzie przysługiwało prawo odliczenia podatku naliczonego wykazanego w tej fakturze?• czy obciążając podwykonawcę wykonaniem zastępczym, skarżąca zobowiązana będzie do wystawienia faktury?Przedstawiając swoje stanowisko w powyższym zakresie, skarżąca stwierdziła, że ponosi wydatki na naprawę usterek przez wykonawcę zastępczego, które potrąca z kaucji gwarancyjnej uiszczonej przez podwykonawcę. Poniesienie wydatku ma ścisły związek z usługami, które świadczy wnioskodawca, a które to usługi są czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług. Wobec tego skarżąca przyjęła, że będzie jej przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego w fakturach dokumentujących zastępcze usunięcie usterek, gdyż usługi te związane są z wykonywanymi przez nią czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jednocześnie skarżąca uznała, że w sytuacji gdy jako strona zobowiązania na skutek niesolidności wykonawcy zleca wykonanie robót osobom trzecim, nie dochodzi do wykonania usługi na rzecz niesolidnego wykonawcy ani przez stronę zobowiązania, ani przez wykonawcę zastępczego. Kwoty, które skarżąca potrąci z kaucji gwarancyjnej wniesionej przez podwykonawcę, mają pokryć koszt wykonania zastępczego, a zatem brak jest podstaw do twierdzenia, że skarżąca świadczy usługę na rzecz niesolidnego podwykonawcy. W związku z powyższym skarżąca przyjęła, że nie powinna dokumentować kosztów związanych z usunięciem usterek przez wykonawcę zastępczego, fakturą VAT, lecz notą obciążeniową.Minister Finansów w wydanej wobec strony interpretacji indywidualnej stwierdził, że przeniesienie kosztów złej jakości wykonanej usługi, a co za tym idzie – kosztów wynagrodzenia wpłaconego innemu wykonawcy (osobie trzeciej) za usunięcie wad, jakich dopuścił się podwykonawca, z którym skarżąca zawarła umowę na wykonanie robót budowlanych, wykracza poza zakres przedmiotowy opodatkowania podatkiem VAT. W takiej sytuacji skarżąca występuje do podwykonawcy z zadaniem zwrotu wszelkich kosztów usunięcia wad i usterek (zgodnie z umową), wykorzystując w tym celu kaucję gwarancyjną. W związku z powyższym organ stwierdził, że skarżąca nie może dokumentować powyższej czynności fakturą.Odnosząc się do zagadnienia dotyczącego prawa obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, organ wskazał natomiast, że zwrot kosztów usunięcia wad i usterek należy potraktować jako należność o charakterze odszkodowawczym, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podatek naliczony wykazany na fakturze wystawionej przez wykonawcę zastępczego nie wiąże się zatem z czynnościami opodatkowanymi, a więc skarżącej nie przysługuje prawo do odliczenia podatku w okolicznościach przedstawionych w opisie zdarzenia przyszłego.