Abstrakt

Tytułowe zagadnienie opodatkowania majątku otrzymanego przez akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej (dalej: SKA), względnie wspólnika innej spółki niemającej osobowości prawnej powstałej z przekształcenia SKA – w sytuacji gdy zysk SKA w części przypadającej na akcjonariusza nie podlegał wcześniej opodatkowaniu – stanowi pretekst do pogłębienia refleksji na temat dopuszczalności odstępstw od rezultatów wykładni językowej przepisów prawa podatkowego. Poniższe rozważania są prowadzone z perspektywy dominującego w doktrynie stanowiska o pierwszeństwie wykładni językowej¹ (w braku takiego prymatu problem odstępstwa nie powstaje), a także przy założeniu, że przyjęcie poglądu o opodatkowaniu rzeczywiście wymaga przełamania rezultatu tej wykładni². Problem W stanie prawnym obowiązującym przed 1.1.2014 r. – tj. przed objęciem SKA reżimem ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych³ (dalej: PDOPrU)⁴ – spółka ta nie stanowiła podmiotu opodatkowania podatkiem dochodowym. Tak jak pozostałe spółki osobowe była podatkowo przejrzysta: dochód wypracowany w jej działalności przypisywany był wspólnikom i poddawany opodatkowaniu na ich poziomie. Szczególny status akcjonariusza SKA zrodził wątpliwości dotyczące sposobu i momentu opodatkowania tego dochodu w przypadającej na niego części. Kwestię tę rozstrzygnęły uchwały NSA z 16.1.2012 r., II FPS 1/11 oraz z 20.5.2013 r., II FPS 6/12. W uchwałach tych uznano, że w świetle zarówno PDOPrU, jak i ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU)⁵, przychód (dochód) akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej z tytułu udziału w zysku tej spółki powstaje w dniu wypłaty (otrzymania) dywidendy na podstawie uchwały walnego zgromadzenia o podziale zysku (por. art. 347 § 1 w związku z art. 126 § 1 pkt 2 ustawy z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych; dalej: KSH⁶). Podobne stanowisko zajął Minister Finansów w interpretacji ogólnej z 11.5.2012 r., Nr DD5/033/1/12/KSM/DD-125. Jednocześnie począwszy od 2011 r., PDOPrU i PDOFizU zawierają regulacje, które – zasadniczo – wyłączają z przychodów podatkowych środki pieniężne lub składniki majątkowe inne niż środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu:

1) likwidacji spółki lub 2) wystąpienia z niej spółki, w części odpowiadającej wydatkom na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce i uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w takiej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 12 ust. 4 pkt 3a i 3b PDOPrU; art. 14 ust. 3 pkt 10 i 11 PDOFizU)⁷.