Abstrakt
Finansowanie poprzez wykup wierzytelności jest coraz bardziej popularną metodą na poprawienie płynności finansowej przedsiębiorstw. Podmioty finansujące często również świadczą na rzecz swoich klientów dodatkowe usług związane z wierzytelnościami. Zapewnienie finansowania oraz realizacja innych funkcji na rzecz wierzyciela najczęściej przybierają postać umowy faktoringu. W artykule omówiona została charakterystyka umowy faktoringu oraz umowy faktoringu odwrotnego wraz z ich skutkami na gruncie podatku od towarów i usług.Przelew wierzytelności i inne formy ich przenoszeniaZ art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: KC) wynika, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przelew wierzytelności, określany również jako cesja wierzytelności, stanowi jedną z form ich przenoszenia z majątku podmiotu, któremu przysługuje wierzytelność (cedenta) do majątku nabywcy tego prawa majątkowego (cesjonariusza). Poza przelewem wierzytelność może zostać przeniesiona w drodze subrogacji, a więc w wyniku wstąpienia osoby trzeciej w pozycję prawną wierzyciela (art. 518 § 1 KC). Należy wskazać, że w sposób szczególny dochodzi do przenoszenia wierzytelności inkorporowanych w papierach wartościowych.Wyprzedzając nieco dalsze rozważania, już w tym miejscu odnotujmy, że konstrukcja przelewu wierzytelności jest immanentną cechą umowy faktoringu, podczas gdy przeniesienie wierzytelności w umowie faktoringu odwrotnego następuje w drodze subrogacji.Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły (art. 510 § 1 KC). Z uregulowania tego wyraźnie wynika, że – jeśli strony inaczej nie postanowiły – zawarcie każdej z przywołanych w nim umów prowadzi do transferu wierzytelności z majątku dotychczasowego do majątku nowego wierzyciela (skutek zobowiązująco-rozporządzający cesji). Ważne jest przy tym, aby odróżniać przelew wierzytelności od umowy, która ją przenosi.Cesja jest tylko techniczno-prawną konstrukcją, która musi być wbudowana w umowę zobowiązującą (np. umowę sprzedaży), aby wywołać zamierzony przez strony tej umowy skutek w postaci przeniesienia wierzytelności. Nieporozumieniem jest zatem utożsamianie przelewu wierzytelności przykładowo z umową sprzedaży wierzytelności. Przedmiotem artykułu są skutki w podatku od towarów i usług umowy faktoringu oraz faktoringu odwrotnego. W tym miejscu warto jedynie wspomnieć, że obie omawiane czynności prawne, jako umowy nienazwane, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jest tak, dlatego że dokonująca się w ich ramach cesja (w przypadku faktoringu) albo subrogacja (w przypadku faktoringu odwrotnego) nie stanowią przedmiotu opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Często popełnianym błędem jest również twierdzenie, jakoby w ramach umowy faktoringu dochodziło do wielu umów sprzedaży wierzytelności. Umowa faktoringu jako inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności (art. 510 § 1 KC) stanowi odrębną od umowy sprzedaży czynność prawną. W obu tych umowach w istocie dochodzi do cesji wierzytelności. Nie zmienia to jednak faktu, że z tych dwóch umów tylko umowa sprzedaży może być opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych (art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, dalej: PCCU).