Abstrakt
Instytucja prawna przewidziana w art. 16a Kodeksu karnego skarbowego, t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm. (dalej: KKS) stanowi jeden z instrumentów prawnych pozwalających podatnikowi na uniknięcie odpowiedzialności karnej skarbowej. Jednym z podstawowych wymogów, który należy spełnić, aby móc skorzystać z jej dobrodziejstwa, jest złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji. Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na wątpliwości wynikające w praktyce stosowania powyższego przepisu, a w szczególności próba odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność powoływania się przez sprawców przestępstw skarbowych na dyspozycję art. 16a KKS już po wszczęciu postępowania karnego skarbowego.
Prawne znaczenie i przesłanki zastosowania art. 16a KKS
Podstawową funkcją uregulowań Kodeksu karnego skarbowego jest ochrona szeroko rozumianych interesów finansowych, głównie Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Powyższa funkcja jest na tyle doniosła, że ustawodawca często jest nawet gotów odstąpić od ścigania i ukarania sprawcy przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, jeśli tylko osoba taka wyrówna uszczerbek finansowy, który spowodowała swoim zachowaniem.
Jedną z instytucji wyrastających z zasady prymatu skutecznego zabezpieczenia ochrony finansów publicznych przed represją jest klauzula niekaralności sprawcy przewidziana w art. 16a KKS1. Zgodnie z powyższym przepisem – Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa lub ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
Analiza cytowanego przepisu pozwala wskazać na trzy przesłanki, które spełnione muszą być koniunkcyjnie, aby sprawca wykroczenia lub przestępstwa karnego skarbowego mógł skorzystać z klauzuli bezkarności: po pierwsze – zobowiązany jest on złożyć korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem, pod drugie – korekta musi być prawnie skuteczna w rozumieniu Ordynacji podatkowej (dalej: OrdPU) albo ustawy o kontroli skarbowej, i w końcu po trzecie – sprawca zobowiązany jest niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ uiścić należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
Przywołane przesłanki zdają się rysować klarowny obraz sytuacji, w których podatnik będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa przewidzianego w art. 16a KKS. Nie jest to jednak obraz pełny i prawdziwy. Podstawowym problemem, z którym można bowiem spotkać się w praktyce stosowania powyższego przepisu, jest odpowiedź na pytanie, czy podatnik jest ograniczony jakimś terminem lub innym zdarzeniem, którego zaistnienie przekreśla możliwość skorzystania z klauzuli bezkarności. W szczególności zaś dotyczy to sytuacji, gdy w sprawie zostało już wszczęte i jest prowadzone postępowanie przygotowawcze (bądź już sądowe).
Bezsprzeczne jest, że sam art. 16a KKS w ogóle nie porusza powyższej problematyki, ale czy jest to jednoznaczne z brakiem jakichkolwiek ograniczeń w zakresie możliwości skorzystania z uregulowań tego przepisu?
Ratio legis art. 16a KKS
Próbując odpowiedzieć na powyższe pytanie, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż omawiany art. 16a KKS został wprowadzony do Kodeksu karnego skarbowego na mocy art. 11 ustawy z 30.6.2005 r. o zmianie OrdPU i niektórych innych ustaw2. Analiza procesu legislacyjnego nie daje jednak odpowiedzi na pytanie, jaki cel przyświecał ustawodawcy we wprowadzeniu omawianego uregulowania. Przepis ten nie był bowiem objęty rządowym projektem ustawy nowelizującej3, a propozycja jego wprowadzenia pojawiła się na etapie prac w podkomisji sejmowej. Przebieg procesu prawodawczego nad ustawą nowelizującą z 2005 r., choć nie daje odpowiedzi na pytanie o ratio legis wprowadzanego uregulowania, to dostarcza cennej informacji o jego źródle. Otóż w trakcie [...]