Monitor Podatkowy
nr 5/2012
Nadzór horyzontalny – kontrola najwyższą formą zaufania?
Autorka jest Reserach Fellow w International Bureau of Fiscal Documentation (IBFD) w Amsterdamie.
Abstrakt
Od kilku lat tematyka wzmocnionej współpracy (the enhanced relationship) pomiędzy władzami podatkowymi a określoną grupą podatników jest przedmiotem zainteresowania wielu administracji podatkowych oraz różnych organizacji, w tym OECD. Niniejszy artykuł przedstawia szczegóły współpracy pomiędzy dużymi podatnikami biznesowymi a holenderską administracją podatkową, widziane z perspektywy tej ostatniej.
Wprowadzenie
OECD, a właściwie jej część, powstałe w 2002 r. – Forum Administracji Podatkowych – Forum on Tax Administration (FTA) skupia się na wprowadzaniu większej przejrzystości działań podatników i zwiększania dobrowolnego wypełniania obowiązków podatnika (voluntary compliance) oraz zmniejszania ich kosztów. Potrzeba większej przejrzystości i „przerzucenia” części zadań administracji na podatników wynika z rosnącej globalizacji, coraz bardziej skomplikowanych schematów planowania podatkowego i braku wystarczających zasobów po stronie administracji. Chodzi zarówno o pracowników, jak i czas oraz środki. Władze podatkowe poszczególnych państw nie są już w stanie szczegółowo kontrolować wszystkich podatników, muszą więc tak zarządzać dostępnymi środkami, aby za ich pomocą skupić się na podmiotach oraz transakcjach przedstawiających największe ryzyko. Tematyka zarządzania ryzykiem (risk management) ściśle wiąże się ze wzmocnioną kooperacją i jest przedmiotem Raportów FTA, w tym tego z 20081, w którym zostały omówione teoretyczne podstawy wzmocnionej współpracy oraz przykładowe rozwiązania z Holandii, Irlandii i Stanów Zjednoczonych.
Wzmocniona współpraca wg OECD
Definicja
W swoim raporcie OECD definiuje wzmocnioną współpracę jako tę, która przedkłada kooperację nad konfrontację i jest zakotwiczona we wzajemnym zaufaniu, a nie w zobowiązaniach podlegających wykonaniu2. Autorzy raportu skupili się na dużych korporacyjnych podatnikach, choć jednocześnie wskazują, że podobny rodzaj współpracy powinien zostać rozwinięty także z innymi podmiotami – zamożnymi osobami prywatnymi (HNWI) oraz bankami, które także mogą spełniać aktywną rolę w planowaniu podatkowym. Jak już wspomniano, niniejszy artykuł skupia się jedynie na współpracy między administracją podatkową a grupą dużych podatników biznesowych.
Raport przedstawia również listę korzyści dla obu stron wynikających z przeniesienia wzajemnych relacji z poziomu podstawowego, na którym co do zasady znajdują się wszyscy podatnicy, na poziom wyższy, bliższej współpracy. Dla podatników najpoważniejsze znaczenie będzie miała pewność dotycząca ich zobowiązań podatkowych. Jednym z celów wzmocnionej współpracy jest doprowadzenie do sytuacji, gdzie podatnik na bieżąco omawia z administracją swoje działania podatkowe i dostaje odpowiedź w sprawie oceny ich konsekwencji. Prowadzi to do sytuacji, gdy złożenie rozliczenia rocznego praktycznie zamyka rok podatkowy. Ponadto współpraca na tym poziomie powinna prowadzić do zminimalizowania ilości kontroli podatkowych (przed formalnym przystąpieniem do programu następuje zamknięcie wcześniej otwartych lat, a w czasie jego trwania wszystkie znaczące czynności omawiane są w realnym czasie, a więc teoretycznie nie jest możliwa sytuacja, gdzie władze podatkowe zostaną zaskoczone po otrzymaniu zeznania rocznego) oraz – w dłuższym okresie do zmniejszenia kosztów wypełniania obowiązków podatnika.
Dla administracji podatkowej najważniejszą korzyścią jest otrzymanie od podatnika pełnych, aktualnych informacji o jego statusie podatkowym i planowanych działaniach. W konsekwencji, dzięki wczesnej informacji, możliwe jest lepsze zarządzanie ryzykiem przez administrację i skupienie się na transakcjach bądź podmiotach, które niosą większe ryzyko niewypełnienia zobowiązań. Jednocześnie zmniejszenie ilości kontroli podatkowych u podatników „współpracujących” pozwoli na obniżenie kosztów administrowania i wykorzystanie zwolnionych zasobów w innych obszarach. Dodatkowo wgląd w bieżące kwestie podatkowe określonych podmiotów prowadzić będzie do szybszej i bardziej precyzyjnej identyfikacji trendów panujących na rynku, co może przełożyć się na szybszą odpowiedź legislacyjną.
Wymagania wobec podatnika i administracji podatkowej
Autorzy raportu stworzyli listę cech3, którymi powinna charakteryzować się administracja podatkowa w danym kraju, aby wzbudzić zaufanie podatników i zachęcić ich do lepszej współpracy. Są to następujące przymioty: [...]
