Abstrakt

Częstą praktyką gospodarczą w ostatnim czasie jest podpisywanie przez spółki kapitałowe z członkami zarządu tzw. kontraktów menedżerskich określających zakres i warunki współpracy między stronami. Umowy tego typu mogą być korzystne w aspektach biznesowych, wiążą się jednak z określonymi konsekwencjami na gruncie prawa podatkowego, które nie zawsze są proste i jednoznaczne.

Wprowadzenie

Jedną z wątpliwości wynikających z usług zarządzania świadczonych przez członków zarządu na rzecz spółki, która ich powołała, jest traktowanie tego rodzaju usług i samego usługodawcy (członka zarządu) dla celów podatkowych. Kontrowersje budzi fakt, czy w takiej sytuacji członek zarządu działa jako podatnik VAT i powinien wystawiać na rzecz spółki faktury, naliczając podatek VAT. Niesłuszne naliczenie podatku skutkuje z kolei brakiem prawa do jego odliczenia po stronie spółki. W tym kontekście istotne jest zatem przeanalizowanie okoliczności faktycznych, tj. zakresu konkretnej umowy, w świetle odpowiednich przepisów krajowych oraz unijnych, a także orzecznictwa sądów administracyjnych i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE, Trybunał).

Stosunek prawny łączący spółkę i członka zarządu

Członkowie zarządu mogą pełnić swoje funkcje na podstawie różnych stosunków prawnych. Możliwość ta wynika z przepisów ustawy z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (dalej: KSH)¹. Zgodnie z art. 201 § 4 KSH członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej), natomiast w myśl art. 368 § 4 KSH członek zarządu spółki akcyjnej przez radę nadzorczą (chyba że statut spółki stanowi inaczej). Z kolei na podstawie art. 203 § 1 w odniesieniu do członków zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz art. 370 § 1, mającego zastosowanie do członków zarządu spółek akcyjnych, członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników (odpowiednio odwołany przez radę nadzorczą). Nie pozbawia go to jednak roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu.

Z powyższego wynika, że spółki mają pewną swobodę w zakresie określania stosunku prawnego łączącego je z członkami zarządu. Członek zarządu może zatem być zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub podejmować czynności na podstawie samej uchwały o powołaniu. Dopuszczalną formą stosunku prawnego jest także wykonywanie obowiązków członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej. Umowa taka jest zwana potocznie kontraktem menedżerskim czy też umową o zarządzanie.

Pełnienie funkcji członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług – wątpliwości co do kwalifikacji na gruncie VAT

W praktyce traktowanie czynności wykonywanych przez członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej budzi wątpliwości na gruncie VAT – tj. czy członek zarządu, pełniąc swoje funkcje, świadczy na rzecz spółki usługi podlegające opodatkowaniu VAT, czy też wykonywane przez niego czynności pozostają poza zakresem opodatkowania VAT. Również organy podatkowe wydawały niejednolite interpretacje co do traktowania dla celów VAT usług zarządzania świadczonych przez członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej w ramach prowadzonej przez niego zarejestrowanej działalności gospodarczej. Z jednej strony w interpretacjach indywidualnych Minister Finansów uznawał członków zarządu za podatników VAT (np. interpretacja indywidualna Dyrektora IS w Warszawie z 27.4.2012 r., IPPP3/443-236/12-2/JF), z drugiej zaś potwierdzał, że usługi zarządzania świadczone przez członków zarządu znajdują się poza zakresem opodatkowania VAT (np. interpretacja indywidualna Dyrektora IS w Katowicach z 29.7.2011 r., IBPP2/443-544/11/ASz). W sprawie kwalifikacji usług zarządzania świadczonych przez członka zarządu dla celów VAT wypowiadały się również wojewódzkie sądy administracyjne, a ostatnio także Naczelny Sąd Administracyjny. Wyroki te zostaną omówione w dalszej części artykułu.

Dla analizy traktowania dla celów VAT usług zarządzania świadczonych przez członków zarządu na gruncie podatku VAT kluczowe są [...]