Abstrakt
Dualizm modelu procedury kontrolnej prowadzonej przez organy podatkowe i kontroli skarbowej powoduje zróżnicowanie uprawnień i obowiązków podatnika w zależności od tego, który z tych organów prowadzi wobec niego czynności kontrolne. Z pewnością tego typu praktyka jest sprzeczna z jedną z zasad ogólnych prowadzenia postępowań i kontroli – zasadą zaufania do organów skarbowych. Na poprawę przejrzystości procedur kontrolnych nie wpłynęła też pozytywnie nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2009 roku. Zmiana przepisów zamiast oczekiwanego wsparcia dla przedsiębiorców okazała się źródłem wielu niejasności interpretacyjnych i problemów z zastosowaniem norm ustaw w zależności od tego, jaki organ kontroluje przedsiębiorcę.
Wprowadzenie
Skutkiem poddania przez ustawodawcę nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: SGospU)1 wpływającej na limitowanie czasu trwania kontroli podatkowej wobec przedsiębiorców stało się konieczne dostosowanie procedur organów skarbowych do istniejących unormowań prawnych. Wprowadzone zmiany proceduralne nie mogą jednak stać w kolizji z zasadami ogólnymi postępowania podatkowego wynikającymi z Ordynacji podatkowej (dalej: OrdPU)2. Z jednej strony organy kontrolne muszą mieć czas na rzetelne zgromadzenie materiału dowodowego w sprawie i podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym. Z drugiej strony kontrolowany musi mieć gwarancję, że przeprowadzana wobec niego kontrola będzie procesem dynamicznym, skonkretyzowanym i toczącym się w transparentnie skodyfikowanej procedurze.
Model postępowania kontrolnego w kontekście postępowania podatkowego
Podstawową różnicą pomiędzy modelem postępowania kontrolnego organów kontroli skarbowej a modelem postępowania podatkowego organów podatkowych jest konieczność przeprowadzenia niezależnej kontroli podatkowej w przypadku tych ostatnich, której konsekwencją w razie wystąpienia nieprawidłowości, jest wszczęcie postępowania podatkowego. Tymczasem organy kontroli skarbowej nie są uprawnione do wszczynania kontroli podatkowej samoistnie. Kontrola ta może być prowadzona wyłącznie w ramach wszczętego wcześniej postępowania kontrolnego, co prowadzi do wniosku, iż zakres kontroli podatkowej przeprowadzanej przez organy kontroli skarbowej nie może być szerszy niż zakres postępowania kontrolnego. Możliwe jest natomiast zawężenie zakresu kontroli podatkowej w stosunku do postępowania kontrolnego, np.: jeżeli postępowanie kontrolne prowadzone jest w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku dochodowego od osób prawnych za 2011 r. oraz podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2011 r. i w toku tego postępowania pojawiły się nieprawidłowości dotyczące wyłącznie jednego z podatków (np. podatku od towarów i usług), skutkujące koniecznością posłużenia się instrumentami prawnymi zawartymi wyłącznie w dziale VI „Kontrola podatkowa” OrdPU. Wówczas zakres kontroli podatkowej może brzmieć: rzetelność deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowość obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2011 r.
Zakres czasowy kontroli podatkowej również powinien być skorelowany z zakresem czasowym postępowania kontrolnego, tzn. nie może być szerszy, ale może być węższy. Biorąc pod uwagę omawiany przykład, zakres kontroli podatkowej może być zrewidowany do rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług za miesiące styczeń – kwiecień 2011 r. Podsumowując tę część rozważań, należy podkreślić, iż kontrola podatkowa przeprowadzana przez organy kontroli skarbowej jest zależna od uprzednio wszczętego postępowania kontrolnego3. Nie ma w tym przypadku żadnej różnicy to, czy [...]