Abstrakt

Przepisy podatkowe, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe, oferują podatnikom rozmaite mechanizmy, które mogą być wykorzystane w procesie planowania podatkowego. Z polskiej perspektywy najbardziej rozpowszechnione wydają się struktury wykorzystujące cypryjskie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Umiejscowienie takiego wehikułu podatkowego pomiędzy polskim udziałowcem/akcjonariuszem a polską spółką kapitałową umożliwia wypłatę zysków osobom fizycznym bezpodatkowo (wypłata środków pieniężnych w formie wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji dyrektora w spółce cypryjskiej) lub przy opodatkowaniu stawką 9% (wypłata środków pieniężnych w formie dywidendy).

Wprowadzenie

Struktury optymalizacyjne, wykorzystujące cypryjskie spółki kapitałowe, są oparte na korzystnych przepisach wewnętrznego cypryjskiego prawa podatkowego, w połączeniu z przepisami umowy pomiędzy Polską a Cyprem w sprawie unikania podwójnego opodatkowania (dalej: umowa polsko-cypryjska)¹. Jak się okazuje, wykorzystanie powyższych struktur było jednak na tyle powszechne, że na chwilę obecną zostały podjęte określone kroki mające im przeciwdziałać. Polska nie ma wpływu na kształt wewnętrznych przepisów podatkowych obowiązujących na Cyprze, w związku z powyższym negocjacjom została poddana umowa polsko-cypryjska. Zamierzona przez Ministerstwo Finansów zmiana przepisów tej umowy ma na celu ograniczenie korzyści, płynących ze stosowanych dzisiaj rozwiązań. W szczególności zostały podjęte działania zmierzające do usunięcia z umowy polsko-cypryjskiej zapisów prowadzących do podwójnego nieopodatkowania danych kategorii dochodów (klauzuli tax sparing)². Z opublikowanych ostatnio informacji prasowych wynika ponadto, że Ministerstwo Finansów chce też zmienić zasady rozliczania menedżerów spółek, którzy nie są na Cyprze rezydentami³.

W kontekście sygnalizowanych powyżej zmian warto rozważyć alternatywne rozwiązania, służące uzyskaniu oszczędności podatkowych, a jednocześnie umożliwiające realizację innych pożądanych przez podatników celów, w postaci chociażby ochrony majątku osobistego. W niniejszej publikacji zasygnalizowane zostaną korzyści wynikające z założenia tzw. fundacji rodzinnej w Austrii oraz w Liechtensteinie.

Charakterystyka fundacji

Fundacja, w potocznym rozumieniu, stanowi instytucję, której podstawą jest majątek przeznaczony przez jej założyciela na określony cel⁴. W literaturze wskazuje się, że pojęcie fundacji nie jest pojęciem jednolitym⁵. Definicje fundacji mają odmienny kształt w różnych krajach⁶. Jak wskazuje J. Brol: powstanie i rozwój fundacji jako instytucji prawnej pozostaje w związku z powstaniem instytucji osób prawnych. Już w prawie rzymskim zarysował się podział osób prawnych na universitas personarum (związki osób) i universitas rerum (związki o charakterze majątkowym, fundacje). Rozkwit fundacji przypada jednak na okres średniowiecza. Z jednej strony dostrzegano potrzebę realizacji określonych celów społecznych, których państwo nie realizowało w ogóle lub realizowało w niewystarczającym stopniu. (…) Z drugiej strony fundator kierował się często także chęcią uwiecznienia swego nazwiska, przyjmując je jako nazwę fundacji⁷.

W Europie fundacje funkcjonują w wielu państwach, m.in. w Niemczech, w Austrii, we Francji, w Belgii, w Holandii i w Liechtensteinie⁸. Fundacji, funkcjonującej na gruncie prawa kontynentalnego, odpowiada anglo-amerykańska koncepcja trustu. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że trust można zdefiniować jako powiernicze zarządzanie majątkiem w interesie określonej osoby, większej liczby osób czy też instytucji na podstawie odpowiedniego dokumentu. Istota trustu polega na tym, iż majątek przekazywany w drodze odpowiedniego oświadczenia woli przechodzi na inną osobę, która ma nim zarządzać⁹.

W polskim systemie prawnym funkcjonowanie fundacji jest uregulowane przepisami ustawy z 6.4.1984 r. o fundacjach (dalej: FundU)¹⁰. Zdaniem H. Ciocha analiza przepisów wspomnianej ustawy skłania do przyjęcia stanowiska, że elementami konstytutywnymi pojęcia fundacji są: a) charakter, jako sui generis jednostki organizacyjnej wyposażonej w przymiot osobowości prawnej, b) istnienie majątku i ścisłe jego związanie z celem wskazanym przez fundatora, c) użyteczność społeczna lub gospodarcza (użyteczność publiczna), d) trwałość w zakresie realizowanych celów¹¹. A. Wasilewski za fundację uznaje pewien majątek, przeznaczony – stosownie do woli fundatora – na określony cel i trwale z nim związany oraz mający osobowość prawną¹². W definicji tej zwraca się uwagę na następujące elementy:

1) majątek,

2) cel,

3) trwałość instytucjonalną,

4) osobowość prawną¹³.

Natomiast J. Brol mianem fundacji określa majątek wydzielony przez fundatora (założyciela fundacji) na mocy aktu fundacyjnego i przeznaczony na realizację celu społecznie użytecznego¹⁴. W tym przypadku dodatkowym, w stosunku do poprzedniej definicji, elementem określającym fundację jest wskazanie na:

1) użyteczność publiczną,

2) zakładowy, a nie korporacyjny charakter¹⁵.

Wreszcie zdaniem A. Kidyby: bezsprzecznie elementami konstytutywnymi fundacji według prawa polskiego są: 1) majątek, 2) cel publiczny, 3) struktura organizacyjna niemająca korporacyjnego charakteru, wyposażona w osobowość prawną¹⁶. Podsumowując, generalnie można przyjąć, że fundacja jest podmiotem posiadającym osobowość prawną, nieposiadającym jednak członków/wspólników/udziałowców. Fundacja posiada majątek, którym dysponuje we własnym imieniu, by realizować cele określone przez jej założyciela (fundatora).

W piśmiennictwie wskazuje się, że fundacje nie [...]