Abstrakt

W związku z uchwaleniem tzw. nowej dyrektywy horyzontalnej¹ (dalej: dyrektywa) konieczne staje się znowelizowanie w 2010 r. ustawy akcyzowej (dalej: AkcU)² i wprowadzenie nowych regulacji wymaganych przez dyrektywę. Stosowny projekt³ zmian został przygotowany przez Ministra Finansów. Zawiera on również zmiany tych regulacji ustawy akcyzowej, które w ciągu kilku miesięcy, jakie upłynęły od jej uchwalenia, okazały się nie sprawdzać w praktyce jej funkcjonowania.

Wprowadzenie

Główną przyczyną uchwalenia nowej dyrektywy horyzontalnej i zastąpienia poprzedniej dyrektywy⁴ jest wprowadzenie elektronicznego systemu obiegu dokumentów potwierdzających stosowanie procedury zawieszenia poboru akcyzy podczas przemieszczania wyrobów akcyzowych (dalej: System). Przy okazji w dyrektywie wprowadzono kilka zmian w porównaniu do starej dyrektywy. Najważniejszą z nich wydaje się być wprowadzenie instytucji zarejestrowanego wysyłającego.

Państwa członkowskie są zobowiązane uchwalić stosowne przepisy krajowe implementujące regulacje dyrektywy do 1.1.2010 r. (w Polsce ten termin nie został dotrzymany) oraz stosować je, począwszy od 1.4.2010 r. (z wyjątkiem dotyczącym Systemu).

Poniżej przedstawiamy omówienie najważniejszych zmian zawartych w projekcie przygotowanym przez Ministra Finansów – zarówno tych wynikających z dyrektywy, jak i tych, które mają na celu doprecyzowanie lub zmianę obecnych regulacji.

e-ADT

Obecny system dokumentowania transportu wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy ­oparty jest na dokumentach papierowych, tzn. Administracyjnym Dokumencie Towarzyszącym (dalej: ADT), który towarzyszy transportowanym wyrobom, oraz kartach saldowania służących do ustalania poziomu wykorzystania zabezpieczenia akcyzowego. Zmiany wprowadzone przez dyrektywę polegają na jego zastąpieniu systemem elektronicznym – jednolitym w całej Unii Europejskiej⁵ (dalej: UE). W miejsce papierowych ADT zastosowane zostaną dokumenty elektroniczne (tzw. e-ADT), które będą tworzone przez prowadzącego skład podatkowy lub zarejestrowanego wysyłającego, a po akceptacji przez organy podatkowe przesyłane przez nie do:

– odbierającego – gdy odbiór następuje w kraju,

– organów podatkowych państwa odbioru wyrobów – gdy odbiór następuje w innym niż Polska państwie UE, które prześlą je do odbiorcy, lub

- organów celnych dokonujących faktycznego nadzoru wyprowadzenia tych wyrobów poza terytorium UE (w przypadku eksportu).

Odbiorca będzie generował elektroniczny raport odbioru, który drogą powrotną zostanie dostarczony do wysyłającego. W rezultacie w Systemie będzie odnotowywany każdy transport wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Powyższe pozwoli na dokonywanie saldowania zabezpieczenia akcyzowego w sposób automatyczny. W momencie zatwierdzenia dokumentu e-ADT przesłanego przez wysyłającego System automatycznie obciąży zabezpieczenia akcyzowe podmiotu wysyłającego, a po otrzymaniu raportu odbioru wysłanego przez odbierającego zabezpieczenie zostanie zwolnione. Elektroniczny obieg dokumentów pozwoli z pewnością na skrócenie czasu, w którym zajęte będzie zabezpieczenie akcyzowe wysyłającego, co potencjalnie powinno prowadzić do obniżenia jego wielkości. Dodatkowo, elektroniczny obieg dokumentów w praktyce powinien wyeliminować obecne sytuacje, gdy potwierdzone przez odbiorcę dokumenty ADT nie docierają w wyznaczonym terminie z powrotem do wysyłającego, co powoduje obowiązek zapłaty akcyzy.

System powinien być wprowadzony w UE od 1.4.2010 r., jednak państwa członkowskie mogą wstrzymać się z jego wprowadzeniem do końca 2010 r. W Polsce nie jest jeszcze gotowa infrastruktura techniczna do jego stosowania, dlatego też projekt zakłada, że będzie on stosowany od 1.1.2011 r., chyba że wcześniej zostanie ogłoszona jego gotowość w Biuletynie Informacji Publicznej – wówczas do końca 2010 r. jego stosowanie będzie dobrowolne.

Energia elektryczna

Ustawa o akcyzie wprowadziła od 1.3.2009 r. zupełnie nowy prządek prawny w zakresie opodatkowania akcyzą energii elektrycznej. Polska z opóźnieniem zaimplementowała postanowienia tzw. dyrektywy energetycznej⁶ (akcyza od energii elektrycznej jest pobierana na ostatnim etapie obrotu). Zmiana ta dotknęła wiele podmiotów, które od 1.3.2009 r. stawały się podatnikami akcyzy z tytułu energii elektrycznej. Praktyka bardzo szybko jednak zweryfikowała nowe regulacje i pojawiło się wiele wątpliwości w zakresie interpretacji tych przepisów. Ministerstwo Finansów zatem wykorzystało nadchodzącą nowelizację AkcU, aby dokonać również pewnych zmian w zakresie systemu opodatkowania akcyzą energii elektrycznej. W zamiarze zmiany te miały mieć charakter doprecyzowujący i porządkujący. Czy tak rzeczywiście można ocenić zaproponowane zmiany?

Czynności opodatkowane

Obecne przepisy budzą wiele wątpliwości, czy opodatkowaniu akcyzą podlega zużycie własne energii elektrycznej przez podmiot posiadający wyłącznie koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej, w przypadku kiedy energia ta została nabyta od innego dostawcy, nie zaś wyprodukowana przez ten podmiot. Z literalnego brzmienia AkcU można wnioskować, że dostawa na rzecz podmiotu, który ma wyłącznie koncesje na wytwarzanie energii elektrycznej, nie podlega opodatkowaniu, gdyż taki podmiot nie spełnia definicji nabywcy końcowego z AkcU. Tymczasem ustawodawca wskazał w art. 9 ust. 1 pkt 4 AkcU, że przedmiotem opodatkowania akcyzą jest zużycie energii elektrycznej przez podmiot nieposiadający koncesji na przesyłanie, dystrybucję lub obrót, który wyprodukował tę energię. W konsekwencji przepisy nie nakładają obowiązku opodatkowania takiego zużycia. Nie było to jednak zamiarem ustawodawcy. Co więcej, nie jest to zgodne z dyrektywą energetyczną. W rezultacie Minister Finansów próbował uregulować tę lukę, wydając 31.3.2009 r. interpretację ogólną⁷, w której wskazał, że niezależnie od tego, czy podmiot, który ma koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej, przeznacza ją do sprzedaży, czy też tylko ją zużywa, koncesja ta w żadnym wypadku nie wiąże się z zakupem energii elektrycznej z zewnątrz i zużyciem tej zakupionej energii na własne potrzeby. W tym zakresie, gdy podmiot zakupuje energię na własne potrzeby (nie przeznacza jej do sprzedaży), staje się nabywcą końcowym jak każdy inny podmiot (ostateczny konsument), który zużywa energię na własne potrzeby (w swoim gospodarstwie domowym). Zatem zgodnie z interpretacją [...]