Abstrakt

W artykule omówiono wątpliwości dotyczące sporu o charakter i opodatkowanie wyrobisk górniczych na tle pytania do Trybunału Konstytucyjnego skierowanego przez WSA w Gliwicach.

Uwagi wprowadzające

W dniu 1.6.2009 r. SA w Gliwicach zawiesił postępowanie w sprawie podatku od nieruchomości, dotyczące Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Uznając, że przepisy dotyczące opodatkowania wyrobisk górniczych są niejasne i budzą wątpliwości interpretacyjne, natomiast negatywne skutki błędów legislacyjnych nie powinny obciążać podatnika, sąd postanowił skierować do TK pytanie o konstytucyjność tych norm prawa podatkowego.

Warto w związku z tym przypomnieć źródło sporu o charakter wyrobisk górniczych i sposób ich opodatkowania, jak również zaprezentować dotychczasowy sposób orzekania Trybunału odnośnie do przepisów prawa podatkowego.

Stan prawny i zarys wątpliwości interpretacyjnych

Kontrowersje dotyczące opodatkowania podatkiem od nieruchomości wyrobisk górniczych powstają na tle niejednoznacznych przepisów ustawy z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844, ze zm., dalej: PodLokU). Brak jest bezpośredniego wskazania w PodLokU, że wyrobiska górnicze stanowią przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Z kolei ogólne i nieprecyzyjne określenie przedmiotu opodatkowania podatkiem nieruchomości w PodLokU daje organom podatkowym podstawę do rozbieżnej i rozszerzającej interpretacji.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 PodLokU (w brzmieniu od 1.1.2003 r.) opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości pod­legają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

1) grunty;

2) budynki lub ich części;

3) budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wyrobiska górnicze nie stanowią oczywiście gruntów ani budynków lub ich części w rozumieniu powyżej zacytowanego przepisu PodLokU. Polemika opiera się natomiast na możliwości uznania wyrobisk czy też ich części lub urządzeń w nich się znajdujących za budowle w rozumieniu PodLokU. Nie rozstrzyga jej jednoznacznie definicja budowli wprowadzona w art. 1a ust. 1 pkt 2 PodLokU (obowiązująca od 1.1.2003 r.) stanowiącym, że budowla w rozumieniu PodLokU to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Przepis art. 3 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, ze zm., dalej: PrBud) stanowi, że przez obiekt budowlany należy rozumieć budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami. Za budowlę uważa się zaś każdy obiekt budowlany, niebędący budynkiem lub obiektem małej archi­tektury (na podstawie art. 3 pkt 3 PrBud). Z kolei art. 3 pkt 9 PrBud za urządzenia budowlane uznaje urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki.

Definicja ustawowa wyrobiska górniczego pojawia się natomiast w ustawie spoza gałęzi prawa podatkowego, tj. w art. 6 pkt 10 ustawy z 4.2.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm., dalej: PrGeoGór), zgodnie z którym wyrobiskiem górniczym jest przestrzeń w nieruchomości gruntowej lub w górotworze powstała w wyniku robót górniczych.

W świetle powyższej definicji budowli wprowadzonej w PodLokU wątpliwości interpretacyjne w zakresie kwalifikacji wyrobisk górniczych jako budowli pojawią się w szczególności na tle poniższych zagadnień:

a) czy przepisy PodLokU w zakresie definicji budowli odsyłają do prawa budowlanego w znaczeniu:

- wyłącznie ustawy PrBud czy też

- do prawa budowlanego rozumianego jako gałąź prawa, obejmująca także PrGeoGór;

b) zakładając, że PodLokU w zakresie definicji budowli odsyła jedynie do ustawy PrBud, to czy w tym przypadku zastosowanie znajduje:

- jedynie art. 3 pkt 1 lit. b), pkt 3 i 9 wprowadzający definicję obiektu budowlanego, budowli i urządzeń budowlanych czy też

- całe PrBud;

c) kwestia opodatkowania wyrobiska i urządzeń znajdujących się w wyrobisku jako oddzielnych przedmiotów opodatkowania.

Stanowisko orzecznictwa

Wyrobisko górnicze stanowi przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości

Utrwaloną linię orzeczniczą, idącą co do zasady w kierunku opodatkowania podatkiem od nieruchomości wyrobisk górniczych czy też budowli znajdujących się w wyrobisku, prezentuje WSA we Wrocławiu.

Linię tę zapoczątkował wyrok WSA we Wrocławiu z 9.11.2004 r., I SA/Wr 3364/02, wskazując, że wyrobiska górnicze są przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości, gdy spełniają dwa kryteria łącznie, tj.

- stanowią budowlę w rozumieniu PodLokU oraz

- będą związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

WSA we Wrocławiu argumentował, że definicja pojęcia budowli została zawarta w powyżej zacytowanym przepisie art. 1a ust. 1 pkt 2 PodLokU. Sąd stanął na stanowisku, że definicja ta odwołuje się wprost do przepisów ustawy PrBud, ale tylko w zakresie, w jakim przepisy tej ustawy definiują pojęcia obiekt budowlany i urządzenia budowlane związane z obiektem budowlanym, a nie do całej regulacji tej ustawy.

WSA we Wrocławiu uznał, że ujęcie w definicji budowli także urządzeń budowlanych wskazuje na szerokie rozumienie tego pojęcia w przepisach PodLokU. Dlatego także wyrobisko górnicze na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości powinno być traktowane nie jako jednorodny obiekt, lecz jako budowla składająca się z poszczególnych obiektów (urządzeń) funkcjonalnie ze sobą powiązanych, to jest szybów, sztolni, linii energetycznych itp. służących wydobywaniu kopalin. Wskazane obiekty i urządzenia stanowią część składową wyrobiska górniczego służącego prowadzeniu działalności gospodarczej i właśnie od tych obiektów (urządzeń) powinien być naliczany podatek od nieruchomości.

Pogląd ten podzielił [...]