Abstrakt
Jak wiadomo, 1.3.2009 r. weszła w życie ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym1. Nowa ustawa wraz z wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi jest generalnie pozytywnie odbierana przez przedsiębiorców oraz środowisko doradcze. Ustawodawca nie wystrzegł się jednak kilku błędów i luk. Jedną z nich jest brak określenia przez Ministra Finansów maksymalnych norm dopuszczalnych ubytków niektórych wyrobów akcyzowych.
Stan prawny przed 1.3.2009 r.
Do końca lutego 2009 r. obowiązywała w Polsce ustawa z 23.1.2004 r. o podatku akcyzowym2. Na podstawie art. 5 ust. 1 starej ustawy akcyzie podlegały ubytki lub niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu. Stara ustawa zwalniała jednak od akcyzy ubytki lub niedobory powstające podczas produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu, do wysokości ustalonej przez właściwego Naczelnika UC dla danego podatnika akcyzy.Obecny stan prawny
Ubytki wyrobów akcyzowych są przedmiotem opodatkowania akcyzą, a co za tym idzie, z ich powstaniem wiąże się co do zasady obowiązek rozliczenia podatku akcyzowego (art. 8 ust. 3 nowej ustawy). Wobec braku przepisu szczególnego dotyczącego momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu powstania ubytków wyrobów akcyzowych zastosowanie znajduje art. 10 ust. 1 nowej ustawy jako zasada ogólna w tym zakresie. Zgodnie z tym przepisem obowiązek podatkowy w akcyzie powstaje z dniem wykonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego podlegającego opodatkowaniu akcyzą, chyba że przepisy nowej ustawy stanowią inaczej. Przepis ten statuuje dwie bardzo ważne zasady, tj.:– ogólną, mającą zastosowanie do większości sytuacji relewantnych z punktu widzenia nowej ustawy, oraz – wyłączności nowej ustawy w zakresie określania obowiązku podatkowego w akcyzie; w przypadku określenia obowiązku podatkowego w przepisie zawartym w innym akcie prawnym niż nowa ustawa, zastosowanie znajduje reguła ogólna z art. 10 ust. 1 nowej ustawy.Na podstawie art. 10 ust. 1 nowej ustawy w przypadku ubytków wyrobów akcyzowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem ich powstania (zaistnienia). Dla podatników podatku akcyzowego oznacza to, że w związku z powstałym ubytkiem mają oni obowiązek bez wezwania organu podatkowego złożyć deklarację AKC-4/AKC-4zh do UC oraz obliczyć i wpłacić akcyzę na rachunek izby celnej do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał ubytek wyrobu akcyzowego. Powstanie obowiązku podatkowego w związku z powstaniem ubytków wyrobów akcyzowych nie zawsze jednak oznacza, że podatnik jest obowiązany do zapłaty podatku. Stosownie do art. 30 ust. 3 nowej ustawy zwalnia się od akcyzy ubytki wyrobów akcyzowych powstałe wskutek zdarzenia losowego lub siły wyższej, pod warunkiem że podatnik wykaże zaistnienie okoliczności uprawniających do zwolnienia. Ponadto nowa ustawa zwalnia od akcyzy ubytki wyrobów akcyzowych do wysokości ustalonej dla danego podmiotu przez właściwego naczelnika UC na podstawie art. 85 ust. 1 pkt 1 lub ust. 2 pkt 1 lit. a) nowej ustawy (art. 30 ust. 4 nowej ustawy). Ubytki nieprzewidziane powstałe wskutek siły wyższej to tzw. niezawinione ubytki. Z kolei ubytki związane z normalnym tokiem produkcji, transportem itp., powstające przy każdej tego rodzaju czynności, to tzw. zawinione ubytki. Niezawinione ubytki są zwolnione z akcyzy bez ograniczenia, natomiast ubytki zawinione zwolnione są wyłącznie do wartości ustalonej przez naczelnika UC. Ważne jest również to, że zwolnienia te stosuje się bezpośrednio, tzn. nie obliczając od zwolnionych ubytków należnej akcyzy (a nie np. przez zwrot zapłaconej akcyzy). W żadnym przypadku nie będzie można zastosować zwolnienia z akcyzy ubytków wyrobów akcyzowych, jeżeli powstały one w wyniku popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu. Aby jednak można było mówić o popełnionym przestępstwie, niezbędny jest prawomocny wyrok orzekający winę podatnika lub osoby trzeciej. Zgodnie bowiem z art. 42 ust. 3 Konstytucji RP3 każdego uważa się za niewinnego dopóty, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Sam fakt np. złożenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa lub wszczęcie postępowania w tej sprawie nie stanowi przesłanki zobowiązującej podatnika do rozliczenia akcyzy w związku z powstałymi niezwolnionymi z akcyzy ubytkami wyrobów akcyzowych. Na podstawie art. 85 ust. 1 pkt 1 nowej ustawy właściwi naczelnicy urzędów celnych ustalają w drodze decyzji dla poszczególnych podmiotów, na ich wniosek normy dopuszczalnych ubytków wyrobów akcyzowych. Problem będący przedmiotem niniejszego tekstu wynika jednak nie z treści nowej ustawy, lecz z [...]