Abstrakt

Stan faktyczny

Spółka prowadziła działalność gospodarczą w zakresie detalicznej sprzedaży artykułów spożywczych i chemii gospodarczej poprzez sieć supermarketów. W 2006 r. spółka zawarła umowę najmu na okres 10 lat, na mocy której stała się najemcą lokalu użytkowego w sklepie wielkopowierzchniowym. Lokalizacja ta została nabyta razem z dwiema innymi lokalizacjami od podmiotu kończącego działalność o podobnym profilu. Wskutek niewystarczającego poziomu obrotów w przedmiotowym sklepie podatnik zawarł z wynajmującym porozumienie, na mocy którego rozwiązał umowę najmu. W wyniku zawartego porozumienia spółka zobowiązała się do zapłaty odszkodowania w wysokości odpowiadającej rocznemu czynszowi za wynajem lokalu. Ponadto strony ustaliły, iż kaucja w wysokości 1-miesięcznego czynszu uiszczona uprzednio przez spółkę zostanie zatrzymana przez wynajmującego.

Spółka wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w celu potwierdzenia, że zarówno zapłacone odszkodowanie, jak i zatrzymana przez wynajmującego kaucja mogą być uznane za koszt podatkowy na gruncie PDOPrU. Podatnik argumentował, iż PDOPrU dopuszcza zaliczenie do kosztów wszelkich wydatków poniesionych w celu zmniejszenia straty, a więc wydatków, które w ostatecznym rozrachunku mają na celu zachowanie źródła przychodów. Utrzymywanie placówek nierentownych jest bowiem działaniem szkodliwym, w sytuacji gdy w miejsce dotychczasowego sklepu spółka mogłaby otworzyć sklep w innej lokalizacji, gdzie spodziewane zyski byłyby wyższe przy wykorzystaniu środków trwałych, towarów oraz pracowników przeniesionych z dotychczasowej lokalizacji. W konsekwencji zapłata odszkodowania była ekonomicznie uzasadniona, gdyż umowa najmu obwiązywałaby jeszcze przez okres 5 lat, a działalność prowadzona w powyższej lokalizacji zakończyłaby się stratą.

Z kolei w odniesieniu do kaucji podatnik wskazał, że nie miał możliwości wcześniejszego jej zaliczenia do kosztów podatkowych. W przypadku bowiem terminowego rozwiązania umowy kaucja byłaby zwrócona i taka operacja byłaby neutralna podatkowo. Przychodem byłyby ewentualne odsetki bankowe z tytułu przechowywania kaucji na rachunku bankowym wynajmującego. Ponadto zdaniem podatnika w przedmiotowej sytuacji nie znajdzie zastosowania wyłączenie przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 22 PDOPrU odnoszące się do kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów bądź zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad. Tym samym zatrzymana kaucja powinna zostać uznana za koszt podatkowy w momencie rozwiązania umowy najmu.

Dyrektor IS w Warszawie uznał stanowisko spółki za prawidłowe. Organ podatkowy stwierdził, że zapłacone odszkodowanie w wysokości odpowiadającej rocznemu czynszowi za wynajem obiektu pozostaje w związku pośrednim z uzyskiwanymi przychodami, gdyż w efekcie likwidacji sklepu generującego stratę podatnik otworzył 5 innych supermarketów, położonych w korzystniejszych lokalizacjach, a więc w efekcie podatnik może oczekiwać osiągnięcia zysków ze sprzedaży w tych sklepach. Jednocześnie okoliczności decydujące o poniesieniu tego wydatku nie były przez spółkę zawinione, gdyż nierentowna lokalizacja została nabyta razem z 2 innymi lokalizacjami od podmiotu kończącego działalność o podobnym profilu jak spółka i tylko w przypadku tej lokalizacji wyniki finansowe były niezadowalające.

Dyrektor zgodził się również ze stanowiskiem spółki, iż zatrzymana kaucja spełnia przesłanki określone w art. 15 ust. 1 PDOPrU, a więc może stanowić koszt podatkowy. Jak wskazano w uzasadnieniu, udzielenie kaucji jest często jednym z warunków zawarcia umowy między stronami, a co za tym idzie – osiągnięcia przychodów.

Przepisy PDOPrU nie definiują pojęcia kaucji, natomiast zgodnie z potocznym rozumieniem tego terminu jest to suma pieniężna złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie jego niedopełnienia.

Co do zasady zapłata kaucji jest neutralna podatkowo, tzn. nie stanowi ani kosztu, ani przychodu. Wyjątek od powyższej reguły ma miejsce w momencie wystąpienia okoliczności, które uprawniają wierzyciela do zaspokojenia się z kaucji, np. w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy najmu przez najemcę. W takiej sytuacji kwota wpłacona tytułem zabezpieczenia na poczet zawartej umowy najmu traci swój kaucyjny charakter i może zostać zaliczona do kosztów podatkowych przez dającego kaucję.

Komentarz podatkowy

Obecna sytuacja gospodarcza sprawia, że poruszana w komentowanej interpretacji problematyka nabiera szczególnego znaczenia. Jak pokazuje nasze doświadczenie, ze względu na racjonalizację kosztów, a co za tym idzie, likwidację nierentownych placówek handlowych oraz bardziej efektywne wykorzystanie powierzchni biurowej, coraz więcej podmiotów gospodarczych decyduje się na przedterminowe zakończenie umów najmu wolnej powierzchni użytkowej. Wobec faktu, iż umowy najmu są zasadniczo umowami długoterminowymi, zawierają one klauzule chroniące interesy właścicieli obiektów przed przedterminowym rozwiązaniem umowy. Pomimo konieczności zapłaty sum pieniężnych, zwanych w umowach karami umownymi lub odszkodowaniami, oraz utraty kaucji przez najemcę z punktu widzenia interesów gospodarczych podatników lepszym rozwiązaniem okazuje się często ich poniesienie niż utrzymywanie nierentownego sklepu czy wolnej powierzchni biurowej przez okres nawet kilku lat pozostających do terminowego zakończenia umowy. W takich sytuacjach pojawia się zasadnicze pytanie, czy tego rodzaju wydatki mogą być uznane za koszt podatkowy na gruncie PDOPrU.

W przeważającej liczbie przypadków [...]